Onze klassieke geneeskunde is symptomatisch en beperkt zich veelal tot het louter wegnemen en onderdrukken van symptomen, terwijl de oorzaken ongemoeid blijven. Symptomen en oorzaken worden overigens met elkaar verward. Swami Sivananda, zelf een arts, schrijft: "Het aanpakken van de oorzaken van ziekte is de enige rationele behandeling, waarin de patiënt zelf een uitermate groot aandeel heeft. Het heeft geen zin symptomen te onderdrukken, want als de basisoorzaak niet echt wordt weggenomen, neemt de ziekte een ergere, chronische vorm aan."

Bovendien benadrukt Swamiji sterk de idee dat het de natuur is die heelt en dat medicijnen enkel haar regenererende werking kunnen en mogen ondersteunen. Hij verklaart dat onjuiste behandelingen, die niet zelden het natuurlijke genezingsproces verstoren, veel schade kunnen berokkenen. Denk maar aan het dikwijls onnodig gebruik van antibiotica (anti-leven) en het geknoei met cortisone dat -de homeopaten weten dat heel goed!- een dikwijls levenslange verstoring van het energielichaam tot gevolg heeft. "Wees daarom wijs en wees vooral je eigen dokter", zegt Swami Sivananda laconiek.

De laatste tijd is de visie op ziek zijn schijnbaar erg veranderd. Ik hoorde een neuropsychiater beweren dat meer dan 80% van de ziekten psychomatische oorzaken hebben. Ik schrok me een ongeluk toen een verpleegster uit een psychiatrische kliniek me zei: "Mijn baas beweert hetzelfde, maar hij verstaat eronder dat vele kwalen lichamelijke oorzaken hebben en dus enkel te behandelen zijn met pillen." De dwaasheid is dus nog lang de wereld niet uit. Een psychiater die meer van wanten weet, beweerde in de Yogafederatie precies het tegenovergestelde. Onder psychosomatisch begrijpt hij dat zowat alle ziekten van psychische oorsprong zijn. Zelf reageerde ik daar toen op met de bedenking dat zowat alle ziekten moeten worden bekeken als een lichamelijke-vitale-emotionele-morele toestand en als zodanig moeten worden behandeld met een integrale benadering die al die facetten van de mens insluit. Yoga is zo'n benadering.

De Yogavisie gaat veel dieper dan onze meest vooruitstrevende visie. Ze werd op zijn best verwoord in de duizenden jaren oude Yogavaasishta, in een dialoog tussen de wijze Vasishta en zijn discipel, Raama. Vasishta onderscheidt twee soorten ziekten:

PRIMAIRE ziekten en SECUNDAIRE ziekten. De primaire ziekten verdeelt hij in SAMANYA of gewone ziekten en SARA of essentiële ziekten.

De secundaire ziekten, aldus Vasishta, zijn de ziekten die worden veroorzaakt door uitwendige factoren: verwondingen, vergiftigingen, verkeerde behandelingen, infecties enz. "Die ziekten van het lichaam", zegt Vasishta, "die niet ontstaan uit de fundamentele oorzaak van ziekte kunnen worden uitgedreven met Mantras (toelichting volgt later), geneesmiddelen en de vele middelen voorgesteld door de mensen die bedreven zijn in de medische wetenschap." Met medische wetenschap bedoelt hij de traditionele Indiase Aayoervedische geneeskunde, niet onze geneeskunde, die te vlug grijpt naar antibiotica en andere middelen die de eigen intelligenties van het lichaam verstoren. Als je echt ziek bent, is er helemaal niet zoveel keuze: naar de dokter, zo mogelijk eerst naar de homeopaat of de natuurgenezer.

De primaire ziekten vormen het leeuwenaandeel van alle ziekten. Over de SAMANYA ziekten zegt Vasishta: "Wanneer ze terugkeren naar hun oorsprong of oorzaak worden ze vernietigd. Hun oorsprong of oorzaak zijn de gedachten en spanningen die ontstaan uit de kloof tussen het echte Zelfbeeld (Siva-Shakti-Nara) en het onechte zelfbeeld dat ontstaat uit vereenzelviging, conditionering en inbeelding. Wanneer die spanningen in de wortel worden vernietigd, verdwijnen de Samanya ziekten vanzelf."

Tot de SARA of essentiële ziekten horen niet alleen de bovengenoemde kwalen die het lichaam teisteren met angst, depressies enz. Vasishta noemt die kwalen "de ziekte van geboorte", waarmee hij doelt op de vereenzelviging met het lichaam, het denken, de emoties enz. "Die ziekten verdwijnen nooit", zegt Vasishta, "tenzij door AatmaVichaara (Zelfonderzoek, Zelfbewustzijn)."

Die indeling van de ziekten lijkt me bijzonder relevant, werpt licht op juiste preventieve gezondheidszorg en psychohygiëne en leert ons veel over de wijze waarop we de Yogaoefeningen moeten benaderen en beoefenen.

Even relevant is Vasishta's beschrijving van het ontstaan van mentale en psychosomatische ziekten: "Wanneer de in het Aatman (echte Zelf) gevestigde geest in opgewondenheid zijn Bron (Siva) verlaat, volgt het lichaam in zijn voetspoor. Wanneer het lichaam opgewonden is, is er geen juiste waarneming van de dingen en ontspoort de Praana (energie) uit haar normale zenuwbanen. De Praana gaat dan tekeer als een dier gewond door een pijl. In plaats van het lichaam rustig en gelijkmatig te doordringen, vibreert of trilt de Praana in een onevenwichtig ritme. De Naadies of zenuwbanen behouden geen vaste plaats, maar bewegen. En het voedsel dat wordt opgenomen in die chaos wordt getransformeerd in zware ziekten. Het is dus duidelijk dat ziekte wordt veroorzaakt door de primaire oorzaak (de kloof tussen het echte Zelf en het onechte zelfbeeld). Enkel wanneer die primaire oorzaak wordt uitgeroeid, verdwijnen alle ziekten..."

Wordt dat goed begrepen, dan ligt de weg open om, met goede oefeningen vanuit een juiste instelling en benadering, een optimale gezondheidszorg, een perfecte psychohygiëne en de genezing van oude kwalen te bewerkstellingen.