LEZERS VRAGEN

Het realiteitsprincipe betekent dat een kind zijn spontane gedrag moet prijsgeven aan de eisen van zijn omgeving. Als die eisen slaan op de feitelijkheid van de dingen, is dat psychisch nauwelijks een probleem: een kind, met of zonder ik, ontdekt dat zijn vingers verbranden als het de kachel aanraakt en houdt al gauw rekening met de feitelijke gevaren en eisen van zijn omgeving. Een kind heeft het pas moeilijk als het, opgezadeld met een ik, vanuit zijn lust om alles te heroveren, geconfronteerd wordt, niet met de feitelijkheid van de dingen, maar met normatieve verwachtingen van zijn omgeving, bestaande uit cultuur- en tijdsgebonden regels en principes.

Wat de altijd veranderende sociale norm inhoudt, is nauwelijks te verwoorden. Niemand heeft een zicht op de norm in zijn algemeenheid, maar in welbepaalde situaties is zowat iedereen zich bewust van de daar geldende normen. Stel je voor dat de koning bloemen neerlegt op het graf van de onbekende soldaat, zijn neus snuit, boert, eens wuift naar een mooie toeschouwster en zijn handen in zijn broekzakken steekt. Hoe denk je dat de mensen daarop reageren? Het gaat om de "normaalste" dingen van de wereld, die dan en daar onbehoorlijk zijn... Een Aalsterse burgemeester vertelde zijn buurman een mopje: "Een postzegel is een fantastische uitvinding: je kunt het achterste van de koning likken en hem vervolgens een peer op zijn hoofd geven." Onder buren is dat een geoorloofde mop, maar toen die burgemeester diezelfde mop, in aanwezigheid van prominenten, vertelde bij de opening van een postzegeltentoonstelling, was dat een schandaal natuurlijk. Die burgemeester, Urbanus en vele anderen hebben het blijkbaar moeilijk met een dergelijk sociaal normbesef, maar worden er niet ziek van.

Het wordt een beetje moeilijk als je als kind, of als volwassene in een nieuwe job b.v., moet leren omgaan met mensen die, los van wat ze zijn, altijd een rol spelen, een gedrag opvoeren of een "performance" brengen zoals rasechte acteurs. Stel je voor dat je een kind bent van ouders die elkaar rauw lusten, maar die in aanwezigheid van bezoekers verliefder doen dan Romeo en Juliette. Zelfs dat is niet zo dramatisch, omdat een kind langzamerhand wel leert begrijpen dat het gemakkelijker is de "normale" en voorspelbare performance op te voeren dan eerlijk te zijn. Kinderen ontdekken dus dat de leugen meer loont dan de waarheid.

Het wordt pas erg als de omgeving die rol speelt, niet alleen vanuit verwachtingen, maar ook vanuit gemakzucht, routine en gewoonte. "Als ik doe wat ik altijd al deed", schreef een lezer, "weet ik zeker wat de afloop is en houd ik de voorspelbaarheid van alle gebeurtenissen in mijn greep."

Het probleem verergert als de omgeving zich in haar rollenspel vastbijt en het niet meer loslaat, zelfs op intieme ogenblikken waarop wat aandacht en tederheid wordt verwacht. Het wordt nog erger als het uitdrukken van gevoelens taboe wordt. Nog erger als een kind zelf zijn rolletje gaat spelen en er zich, zoals zijn omgeving, compleet mee vereenzelvigt. Op dat ogenblik zijn zijn instincten, zijn gevoel, zijn natuurlijk gedrag en zijn eigenheid dood, zonder dat het er weet van heeft. Die zelfvervreemding gaat zo diep dat mijn lessen een lezer aanzetten tot de vraag: "Als ik me niet gedroeg zoals ik nu doe, wat ben ik dan in 's hemelsnaam nog?" Voor talloze mensen wordt dat wel eens een levensechte vraag, waarmee ze regelrecht wegglijden in eenzaamheid en depressie. Wat we missen is de cultuur van echtheid en van echte zelfbeleving. Het opvoeren van "performances" heeft een hard leven: een eerste stap om wat spontaner te zijn, bestaat erin, zoals een acteur, bewust te zijn van de rol die men speelt. "The world is a stage", zei Shakespeare, "and all men and women are merely players." Als we doorzagen dat de wereld een schouwtoneel is en dat we met z'n allen rolletjes spelen, zouden er minder depressie en angst, minder kwalen en ziekten en minder problemen zijn. Vasishta zei het duizenden jaren geleden: "De oorzaak van alle primaire kwalen, gewone en essentiële, is zelf vervreemding."

De Zieners hebben de nood aan echtheid zichtbaar gemaakt in de vorm van Ganesha met zijn olifantenkop, bij wie zien, luisteren, denken, handelen enz. perfect samen gaan. De psychologie van Freud is als een echo van Yoga.

Je probleem moet eens grondig worden uitgepraat. Ik denk meteen aan het Oedipuscomplex. Op het eerste gezicht was de relatie met je vader de kern van het probleem. Je vader was het onderwerp van je veroveringsdrang. Je liefde bleef onbeantwoord, ondanks het feit dat je, wat je gedrag betreft, blijkbaar zijn evenbeeld werd. Elke bestraffing van een gedrag, precies door de man die je imiteert, is een trauma. Ook als je wegens dat gedrag op school een jaar moet zittenblijven en daar overigens geen begrip voor vindt. Dat alles verklaart wat er bovenkomt op het ogenblik dat je onder dwang staat en wat je tot een verongelijkt kind maakt, dat, zolang het lukt, wegvlucht uit eenzaamheid. Als een gebaar van me het oude trauma oproept, ben ik de vader die, agressief weliswaar, nog altijd getoetst wordt op zijn toegankelijkheid...

Ziedaar enkele ideeën die zo in me opkomen, maar grondig moeten worden uitgediept in een gesprek. Als je het kon opbrengen je gedachten en gevoelens, onbetrokken zoals wolken aan de hemel, te bekijken, zou het goed zijn te wandelen in de omgeving waar je opgroeide, te kijken naar een foto van je vader en alle gedachten te laten opborrelen, tot we een duidelijker zicht hebben en je het probleem (het zelf en zijn trauma's) kunt verheffen tot het Zelf door het Zelf met de oefeningen vermeld in de 9e les. Een ware zoeker ligt niet op een bed van spijkers of doornen, maar bekijkt en offert zijn gedachten, gevoelens en pijn aan Kaamadev, een Waakzaamheid of een Toeschouwer die alle wonden heelt en de film van het verleden blootstelt aan het Licht !

Je verhaal heeft een diepe betekenis en... een zin! Het leven brengt elke mens wel eens op een punt van complete innerlijke eenzaamheid, aan de rand van een bodemloze afgrond. Daar kun je twee kanten uit: de weg van de psychologie "die de gefantaseerde ellende doet plaatsmaken voor de reële ellende van het alledaagse leven" of de weg van het vuur (tapas) waarin eenzaamheid vrijwillig wordt verbrand in Eén-zaamheid (zie 9e les). Het vuur of de diepste van alle tapas is het loslaten van alle vereenzelviging, het verongelijkte meisje en alle banden en, vallend in het vuur van eenzaamheid, te herrijzen als een feniks uit zijn as: Eén-zaamheid of de allesomvattende, alles overschrijdende, Absolute Liefde. Je probleem is dé kans van je leven om eens en voorgoed nieuw te zijn!

In de eeuw van de waarheid gold de regel: "De publieke opinie is Gods opinie." In dit ik-tijdperk met alomtegenwoordige zelfvervreemding, is dat gekende principe hét middel bij uitstek om mensen in te passen in een norm die hij nooit is of kan zijn. In deze tijd geldt mijns inziens enkel deze regel: "Als God tevreden met me is, moet iedereen maar tevreden zijn."

Zijn tevredenheid is niet moeilijk te meten: zolang je kunt mediteren, een toeschouwer kunt zijn enz., IS Hij tevreden.

Zelf ben ik gelukkig om allerlei geroddel. Het bespaart me de inspanning me te ontdoen van het hinderlijk imago van de Yogi. Dit leven is een Carnaval van drie dagen. Laat ons geen aandacht geven aan naam en faam en uiterlijke zekerheden. Laten we Hem vinden in het Licht van zien en de Luister van luisteren. Laten we de uiterlijke Carnaval bekijken als Carnaval en wat minder ernstig zijn. Laten we beseffen dat alle geborgenheid en zekerheid in het Zelf liggen. Wat dat betreft, kunnen we nooit ernstig genoeg zijn.