In de vorige les beschreven we de drie Doshas, de zeven Dhaatoes en de belangrijkste Malas. Die drie samen vormen de Doshadhaatoemalavignyaana, een diepgaande kennis van de mens, die het hart is van Aayoerveda.

In de mate dat je die begrippen geassimileerd hebt, kun je er leren mee werken om je gezondheid te peilen, om Aayoes (het leven) te bevorderen, om te verjongen, om zelf de verantwoordelijkheid voor je gezondheid op te nemen, om in het juiste seizoen en in de juiste omstandigheden de passende zuiveringsoefeningen van Hatha Yoga te beoefenen, om Hatha Yoga in zijn geheel zinvoller en diepgaander te beleven, om te realiseren dat je lichaam tot de Natuur behoort en Natuur IS, om dus dichter bij de Natuur te leven, je te verheffen tot Pravarasattva (evenwicht van de geest) en te versmelten in Poeroesha (Bewustzijn of het Zelf).

HOE GEZOND EN PSYCHISCH EVENWICHTIG BEN JE EIGENLIJK?

Je lichamelijk en psychisch welzijn peilen, gebeurt door Prashna (vragen stellen), Pratyaksha (onderzoek) en Anoemaana (afleiding of gevolgtrekking).

In Aayoerveda gaat PRASHNA over leeftijd, voeding, levenswijze, slaap, lichaamsbeweging, spijsvertering, stoelgang, zweten, slijm, werking van de zintuigen, psychische toestand, karakter, gedrag, geheugen, intelligentie, lichamelijke en psychische weerstand enz.

PRATYAKSHA betreft de lichaamsbouw, de symmetrie ervan, de afmetingen en onderlinge verhoudingen van de lichaamsdelen, de maat, voortreffelijkheid en onderlinge verhouding van de Dhaatoes, de vorm, geur en kleur van de Malas, de kracht, de symptomen of tekenen van ziekte, de toestand van de ingewanden (hard, zacht of normaal), de kwaliteit van het bloed, de eigenschappen van de huid, de groei van haar en nagels, de psychische gesteldheid, de gelaatsuitdrukkingen enz.

ANOEMAANA houdt in dat uit PRASHNA en PRATYAKSHA allerlei dingen worden afgeleid, zoals b.v. uit de kleur van de ontlasting en urine kan worden afgeleid hoe het staat met de galafvoer. Het is vooral de bedoeling een compleet beeld te hebben van jezelf, je constitutie, de staat van de Doshas, het stadium waarin een eventuele ziekte zich bevindt enz.

In deze les is alvast genoeg informatie te vinden om de juiste vragen te stellen, jezelf te onderzoeken, er dingen uit af te leiden en een duidelijk beeld te hebben van jezelf en je gezondheidskapitaal.

De Malas
De Malas, zoals Shakrit (ontlasting), Moetra (urine) en Sveda (zweet) enz., zijn KITTA, letterlijk "wat weg moet".

Kitta omvat onder meer het onverteerde voedsel (vezelstoffen), het afval van de verbranding, de nevenproducten van de Dhaatoes (slijm is b.v. een nevenproduct van Rasa of chylus), de onzuiverheden die we bewust of onbewust in ons lichaam stoppen enz. Vooral APAANA, een functie van Vaatadosha (zie vorige les), is verantwoordelijk voor de uitdrijving van Kitta. Yoga kent heel wat middelen om Apaana in haar juiste plaats en functie te vestigen.

Door Anoemaana (afleiding) kan van de Malas veel worden geleerd. De normale ontlasting bedraagt zowat 120 tot 150 gram per dag, naargelang van de voeding, en bevat onverteerde vezels, resten van spijsverteringssappen, galkleurstoffen die de ontlasting een normale bruine kleur geven en 35% bacteriën die meewerken aan de Katoevipaaka of scherpvertering (zie vorige les). De ontlasting is min of meer vast, niet onwelriekend, niet slijmerig enz. Elke afwijking daaraan dient nader bekeken.

Een te dunne of vloeibare ontlasting wijst erop dat AGNI, het spijsverteringsvuur dat de ontlasting uitdroogt en vast maakt, op een te laag pitje staat en dat de scherpvertering ontoereikend is. Een te harde ontlasting wijst op het tegendeel.

Rasa of chylus is het verteerde voedsel dat in het bloed wordt opgenomen en dat geen onverteerde voedingsstoffen mag bevatten. In het geval dat Agni inderdaad op een te laag pitje staat, bevat Rasa wet eens onverteerbare voedingsstoffen die AMA worden genoemd. Rasa wordt dan SAAMA (met Ama) genoemd. Rasa zonder onverteerde voedingsstoffen heet NIRAMA (zonder Ama).

Saama en Nirama bepalen de Doshas, Dhaatoes en Malas. Bij ziekten zoals koorts, diarree enz. wordt dan ook nagegaan of de Doshas in een Saama- of Niramastaat zijn.

Een ontlasting die Saama is, wordt vooral gekenmerkt door een onwelriekende geur.

Ze is taai, niet waterig en drijft niet op het water. Dat gaat meestal gepaard met koorts, matheid en zwaarte... Iemand die hiermee jarenlang geplaagd werd, genas in enkele weken door Yoga, met wat nadruk op Pashchimottanaasana en Padahastaasana (Voorwaartse Buigingen) die het spijsverteringsvuur aanwakkeren. En daar gaat het meestal om! Agni wordt door Voorwaartse Buigingen dermate aangewakkerd dat meer dan drie minuten dagelijkse beoefening de ontlasting te droog maakt. Juist gedoseerd, hebben Voorwaartse Buigingen een regelende werking en zijn een zegen voor wie nood heeft aan wat meer vuur in de buik. Datzelfde geldt voor Agnisaardhauti, Laulikikarma en vele andere oefeningen (zie volgende lessen).

Van Ama dient nog gezegd dat het allerlei SROTRAS of kanalen in het lichaam verstopt. Overmatige Ama belet de voortgang van Vaata, Pitta en Kapha en veroorzaakt vele ziekten. Het belang van Agni mag niet worden onderschat.

De regelmaat van de stoelgang wordt bepaald door Apaana. Apaana wordt onder meer gestimuleerd door Bhoejangaasana en Dhanoeraasana (Cobra- en Booghouding). Dagelijks doen!

Alarmsignalen zijn ontkleuring van de ontlasting, een gevlekte en beslagen dikke tong, pijn, winderigheid, het gekende broeksriemsyndroom enz. Is de stoelgang Tilpishtanibham of kleikleurig. dan mag worden afgeleid dat de gal onvoldoende afvloeit, iets wat wordt voorkomen door regelmatig gebruik van geelwortel (verwerkt in "AGNI").

De Moetra (urine) van een gezond mens is helder en heeft de kleur van barnsteen, veroorzaakt door galzouten en eiwitafbraakproducten. Alle afwijkingen daaraan dienen nader bekeken. Bij nier- en blaasontstekingen wordt de urine troebel en bij galstuwing donkerbruin en schuimend (geelwortel!).

Nierontsteking volgt dikwijls op amandelontsteking (dagelijks gorgelen met Ghrita op basis van sesamolie!), verkoudheden, ontstekingen van huid, inwendige organen enz. Matige koorts, slapte, pijn in de ledematen, kortademigheid, pijnen in de nierstreek, braken, vermindering van de urine, troebele urine, verhoogde bloeddruk, gezwollen ogen en zwellingen aan de enkels zijn kenmerkend. Dadelijk vasten en daarna een eiwitarm dieet is noodzakelijk. Bij chronische nierontsteking is het belangrijk de doorbloeding en de functie van de nieren te herstellen door Aayoerveda (zie verder), Bhoejangaasana (Cobrahouding) en, voor zover die te vinden is, door het nemen van Indische Blaas- en Nierenthee.

Koliekachtige pijnen in de lendenstreek, uitstralend naar dijen, blaas en geslachtsorganen, wijzen dikwijls op niersteen. Braken is een opvallend symptoom. Hier geldt beter voorkomen dan genezen, door Achterwaartse Buigingen, een Aayoervedisch dieet aangepast aan je constitutie, de seizoenen, de overheersende Dosha enz.

Het is zeer goed in het voor- en najaar het bloed te zuiveren, door een korte vasten of een kuur met dingen uit de schatkamer van de natuur.

Sveda (zweet) is de temperatuurregelaar, maar aangezien het 0,2% zouten en 0,3% organische stoffen bevat, behoort het tot de Malas. Je huid masseren met Ghrita op basis van Sesamolie en. voor zover de temperatuur in je oefenkamer het toelaat, eens naakt oefenen, zijn dingen met een gezegend effect.

Teveel zweten wijst op een overmaat aan Pitta. Teveel gas of winderigheid (Vaata), braaksel (Pitta) of slijm (Kapha) wijzen op een onevenwichtigheid van de Doshas die via geëigende kanalen het lichaam verlaten.

De Malas verdienen je aandacht. In de mate dat ze onderling in een normale verhouding voorkomen, houden ze je gezondheid in stand. We mogen overigens de draad niet verliezen: het zijn verstoorde Doshas die de Dhaatoes en de Malas verstoren. De Doshas en de middelen om ze in evenwicht te brengen staan dus altijd voorop.

De Dhaatoes
Pratyaksha (het onderzoek) is vooral gericht op de maat, de voortreffelijkheid en de onderlinge verhouding van de Dhaatoes.

Zijn de Dhaatoes voortreffelijk en onderling in goede verhouding, dan is de bezitter ervan sterk, vitaal en zelfzeker. Hij is bestand tegen spanningen en bezit een stevige pas en een zachte, welluidende en warme stem. Zo iemand wordt oud, is behoorlijk bestand tegen ziekte, is psychisch in evenwicht en doet graag goede dingen. Tegenovergestelde eigenschappen wijzen op een verstoring van de Dhaatoes, veroorzaakt door een verstoring van de Doshas.

Het onderzoek omvat de huid, het bloed, het spierweefsel, het vet, het beendergestel, het merg, het sperma en de geestesgesteldheid.

TVAKSAARA, een voortreffelijke huid, is gaaf en glanzend, terwijl het haar vettig, gaaf, helder en mooi is. Het staat dun, maar is diep ingeplant. Dat is een teken van geluk, voorspoed, kracht, genot, intelligentie, gezondheid en een lang leven. Je huid en je haar af en toe dik in de olie zetten en alleszins je huid masseren met "TEJAS" (Ghrita op basis van Sesamolie) is heel gezond.

Ook voetmassage is een belangrijk tonicum! Je haar veelvuldig kammen met een houten kam, vooral voor het naar bed gaan, ordent de energie van de geest.

RAJASAARA, voortreffelijke chylus, is zonder Ama of onverteerd voedsel. Het schept kracht, vitaliteit en een lang leven. Overmaat veroorzaakt misselijkheid en speekselvloed. Tekort geeft hartkloppingen, een gevoel van leegte in de hartstreek, dorst, droge huid, uitdroging, vermoeidheid, neerslachtigheid en depressie. Bij een tekort moet je beslist Agni stimuleren.

RAKTASAARA, voortreffelijk bloed, veruitwendigt zich door goed gevormde oren, ogen, gelaat, tong, neus, lippen, handpalmen, voetzolen, nagels, voorhoofd en geslachtsorganen.

De bezitter ervan is gelukkig, verstandig, teder en enthousiast. Zijn kracht is matig. Hij is weinig tegen moeilijkheden opgewassen.

Zijn lichaam is altijd warm. Overmaat veroorzaakt rode ogen en ledematen, opgezwollen bloedvaten, miltvergroting en aanleg tot zwaarlijvigheid. Tekort geeft een hang naar zure en koude dingen, slappe aderen en een ruwe, verschrompelde en droge huid. Zonnegroet, Aasanas, Praanaayaama, rode biet en Aayoervedische tonica helpen bij tekort.

MAAMSARAARA, voortreffelijk spierweefsel, geeft standvastigheid en een mooi uiterlijk met stevige slapen, voorhoofd en achterhoofd.

De hals, de schouders, de onderbuik, de borst en de gewrichten zijn met spieren bedekt. De bezitter is vergevensgezind, geduldig, vrijgevig, welvarend, verstandig, gelukkig, gezond en sterk. Hij leeft lang. Tekenen van afname zijn rimpeling van vlezige lichaamsdelen, verdroging, zwakke ledematen, slappe aderen en stekende pijn. Aasanas doen!

MEDASAARA, voortreffelijk vet, geeft een glimmende huid, een vloeiende stem, goede ogen, stevige nagels, tanden en lippen, veel hoofdhaar en goede ontlasting. De bezitter is welvarend, sterk en gelukkig. Hij geniet, houdt van sublieme dingen en is liefdadig en eenvoudig. Teveel geeft zwaarlijvigheid, slechte lichaamsgeur, hoest en moeizaam ademen bij inspanningen. Tekort geeft uitdroging, losse en krakende gewrichten, miltvergroting, uitputting en een hang naar vettig voedsel en vlees.

In de geneeskunde spreekt men van endogene vetzucht, een zwaarlijvigheid die kan ontstaan zonder dat men teveel eet. Voor de geneeskunde gaat het om een neurogeen-hormonale afwijking, voor Aayoerveda om een verstoring van de Doshas die (wellicht via een neurogeen-hormonale afwijking) de Dhaatoes verstoren. Het innerlijk stuurapparaat regelen met Aayoerveda en Yoga is de leuze.

Zonnegroet, Aasanas lang volgehouden (vooral Achterwaartse Buigingen en Alledelenhouding), Praanaayaama en meditatie over de elementen en Praanas helpen.

ASTHISAARA, een voortreffelijk beendergestel, is te merken aan stevige hielen, enkels, knieën, armen en sleutelbeenderen, een forse kin, een stevig hoofd en sterke beenderen, gewrichten, tanden en nagels.

De bezitter ervan is sterk, actief en enthousiast en leeft lang. Afname geeft botziekten, uitdroging, broosheid van tanden en nagels en algemene haaruitval. Hatha Yoga beoefenen !

MAJJASAARA, voortreffelijk merg, is te merken aan zachte organen, kracht, een vette huid, een krachtige stem en grote gewrichten. Wie ze bezit leeft lang, is sterk, verstandig en welvarend en verwerft eer.

Toename geeft een gevoel van zwaarte in het lichaam en de ogen. Een tekort veroorzaakt een stoornis van Vaata in de beenderen, het krimpen van de botten, botverweking, duizeligheid enz. Diep ontspannen en mediteren over de Praanas helpt.

SOEKRASAARA, voortreffelijk sperma (ei), schept tederheid, een zachte blik, ogen als gevuld met melk, vrolijkheid, mooie tanden, een volle stem en stevige billen. De bezitter valt op en is geliefd bij het andere geslacht. Hij is welvarend en staat in aanzien. Een tekort veroorzaakt impotentie, vermoeidheid, neerslachtigheid en achterlijkheid. Een overmaat veroorzaakt een te grote geslachtsdrift en prostaatsteen. Ojas is de essentie van Shoekra. Een toename ervan geeft tevredenheid en lichamelijke en meditatief psychische weerstand. Ojas maakt je meditatief. Een vermindering geeft angst, geheugenverlies, achteruitgang van de zintuigen, vermagering, flauwvallen enz. Omgekeerde Houdingen scheppen Ojas. Aasanas hebben trouwens een aanzienlijk effect op ALLE Dhaatoes!

De Charaka Samhitaa zegt dat de eigenschappen die tegengesteld zijn aan de eigenschappen die overvloedig opgesomd werden, wijzen op een vermindering van de voortreffelijkheid van de Dhaatoes. Matige eigenschappen duiden op matig voortreffelijke Dhaatoes.

Belangrijkst is SATTVASAARA, een voortreffelijke psyche, te merken aan een goed geheugen, devotie, dankbaarheid, Zelfbewustzijn, zuiverheid, inzet, bekwaamheid, moed en zorgeloosheid. De bezitter volgt het rechte pad, bezit inzicht en is oprecht en offervaardig. Daarom Yoga!

Op basis van SAARA, de overheersende Dhatoe, worden de mensen ingedeeld in categorieën. Het gaat om een eerste typologie die de bedoeling heeft de maat van de levenskracht vast te stellen. Charaka waarschuwt dat men zich daarbij niet moet blindstaren op forse lichaamsbouw en grootte: "Kleine, magere mensen zijn wel eens als mieren die, klein en tenger, zware lasten dragen." Daarom is dikwijls een dieper onderzoek nodig.

Een stevige SAMHANANA of lichaamsbouw blijkt uit symmetrie en goed geproportioneerde botten, gewrichten en spieren. De PRAMAANA, maat van de lichaamsdelen, wordt gemeten met een vingerbreedte van de betrokkene. Zowat alle lichaamsdelen worden opgemeten. In de mate dat de verhoudingen de gekende ideale verhouding benadert, is de mens sterk. Het lichaam is het dubbel van alle subtielere lagen van de persoonlijkheid. Yogis die vertrouwd zijn met Pramaana leiden er voor hun discipelen een geschikt Yogapad uit af. Hatha Yogis hechten vooral belang aan de afstand tussen de tepels en tussen de tepels en de navel. Oefeningen, gekend als Vyaayaama, brengen verbeteringen aan en maken een zoeker meer geschikt voor Hatha Yoga.

De meeste aandacht wordt gegeven aan SAATMYA of voedingsgewoonte. Een evenwichtige voeding, aldus Aayoerveda, met Ghie (geklaarde en gewassen boter), melk, karnemelk, olie en kruiden en spijzen die ALLE smaken bevatten (zie vorige les), staat garant voor het behoud van een goede gezondheid, voor kracht, het vermogen om problemen op te lossen en te genieten van een lang leven. Mensen die gewend zijn aan een voeding zonder olie en kruiden en spijzen met slechts één smaak, zijn, aldus Charaka, over het algemeen minder sterk en besluitvaardig en leven overigens korter. Dat is de kern van Aayoerveda! Doe er iets aan!

Nog meer aandacht gaat naar SATTVA, wat in Aayoerveda geestesgesteldheid betekent. Sattva is verbonden met Poeroesha (Bewustzijn) en bestaat afhankelijk van zijn kracht -ontwikkel die door Yoga!-, in drie toestanden: Pravarasattva (evenwicht van geest), Avarasattva (onstabiele geest) en Madhyasattva (de labiele geest die het midden houdt tussen de vorige psychische toestanden). Evenwichtige mensen bezitten de eigenschappen die vermeld werden onder Sattvasaara (voortreffelijke psyche) en verdragen, zelfs met een zwak gestel, ziekten zonder problemen. Onstabiele mensen kunnen niet putten uit eigen kracht of uit die van anderen en kunnen geen pijn verdragen. Ze zijn gauw angstig, depressief en hebzuchtig, worden vlug misleid en zijn egoïstisch. Mensen met een labiele geest, putten uit de kracht van anderen en relativeren pijn en zorgen, met het inzicht dat ook anderen die dragen. Het ontwikkelen van Pravarasattva staat in Yoga voorop!

AAHAARASHAKTI of de eetlust wordt gemeten op basis van de hoeveelheid voedsel die men neemt en de hoeveelheid die ervan wordt verteerd. Rasa of chylus mag geen Ama bevatten (zie boven). Daarom is het belangrijk te eten binnen de maat van het metabolisme (Agni, Vuur) en de maat van het metabolisme zonodig te verhogen met Voorwaartse Buigingen, Zonnegroet, Agnisaardhauti enz. Het weerstandsvermogen en de levensduur worden er door bepaald!

VYAAYAAMASHAKTI of uithoudingsvermogen wordt gemeten tijdens een zware inspanning, zoals het optillen van een gewicht. Ook het vermogen om een inspanning vol te houden wordt gemeten. Met Vyaayaamaoefeningen wordt Vyaayaamashakti groter!

Ook de VAYAS of leeftijd wordt in beschouwing genomen, omdat in elke leeftijd een bepaalde Dosha overheerst. De leeftijd wordt ingedeeld in de onrijpe staat (tot 16 jaar) en de rijpe staat (van 16tot 30 jaar) die samen de jeugd vormen en overheerst worden door Kaphadosha, de volwassenheid (tot 60 jaar) waar Pittadosha overheerst en de ouderdom (van 60 tot 100 jaar) waarin Vaatadosha overheerst. In die leeftijd nemen de Dhatoes met hun eigenschappen af, tenzij men Rasayana of verjongingskuren doet.

Al die dingen worden ten gronde bekeken tot er een echt zelfbeeld naar voren komt, met voortreffelijke, matige of bedorven Dhaatoes. Daar begint Aayoerveda, want de staat van Malas en Dhaatoes wordt bepaald door de Doshas VAATA, PITTA en KAPHA, waar we dank zij Aayoerveda en Yoga beslist een greep op hebben!

In de volgende les zulten we de Doshas beter leren kennen, zulten we onze eigen constitutie leren bepalen en zullen we verstoorde Doshas in evenwicht leren brengen!

Onthoud inmiddels dat alle overdaad schaadt, dat een voeding met ALLE smaken, met Ghie en waardevolle dingen zoals tarwe, rijst, gerst, gierst, melk, karnemelk, sesamolie, groenten, vruchten, amandelen(!) en kruiden zoals gember, komijn, koriander, geelwortel enz. je gezondheid ten goede komen!