Na de 16e les, die een intermezzo was om de interesse voor de grondslagen van Yoga warm te houden, gaan we vastberaden en geduldig verder met Hatha of Ghatasta Yoga, die zo onontbeerlijk is voor de Yogapraktijk als het abc voor lezen en schrijven.

In deze les vind je UITERMATE BELANGRIJKE OEFENINGEN voor elke dag, die kracht geven en die uit je gemoed alle somberheid verdrijven.

Herlees af en toe de vorige lessen, ook de eerste negen lessen in Yoga Cursus 1. Enkel door assimilatie en door oefening trouwens zul je tot je grote verwondering spoedig merken dat je dingen begrijpt en beleeft, die vroeger zo ondoorgrondelijk en veraf leken. Je zult je in dezelfde mate ook beter en gelukkiger voelen.

Verandering is een ongemerkt gebeuren, zoals het groeien van een kind. Een kind groeit uit zijn schoenen, jassen, broeken of rokken, een Yogi uit zijn ongeduld, zijn wispelturigheid, zijn onzekerheid, zijn eenzaamheid, zijn manisch-depressieve buien, zijn stress, zijn zorgen en problemen enz. Op een dag, misschien in barre omstandigheden, openbaart zich dat als een onverwachte lichamelijke en psychische veerkracht en weerstand. Zoals een aarden kruik wordt gehard door vuur, zo worden je lichaam, je lichamelijke en mentale kracht, je vastberadenheid, je geduld en de saadhaka in je hart gehard door juist begrepen en beleefde Yoga. Dat is een wet van Meden en Perzen.

VERNIEUWING
Alle echte, wezenlijke vernieuwing ligt in het doorbreken van Zelfvervreemding. Alle Yogaoefeningen zijn daarom media om gaandeweg jezelf te leren kennen en te zijn: een Staat van onbegrensd BEWUSTZIJN.

In Ghatasta Yoga zit het woord ghata, letterlijk waterkruik. De waterkruik is een symbool dat in Yoga veelvuldig wordt gebruikt, om aan te tonen dat wat je echt bent niet wordt begrensd door het lichaam, zoals de aldoordringende (!) ether niet wordt begrensd door de waterkruik. JE BENT BEWUSTZIJN, subtieler dan ether, gestalteloos, onveranderlijk, onvergankelijk, aldoordringend, allesomvattend.

"Wat is Bewustzijn, niet als een begrip, maar als een ervaring?" is een hardnekkige vraag van vele lezers, die telkens terugkeert. Altijd opnieuw blijft mijn antwoord onvolkomen, omdat Bewustzijn niet in woorden te vatten is en enkel wordt geopenbaard in goed begrepen en beleefde Yogasaadhanaa of oefening.

Zowat alle zoekers maken de vergissing dat Bewustzijn een ervaring, een ding of een object is, zoals alle andere dingen. Bewustzijn is niet te vatten in en mag niet worden benaderd met een concept. De Yogis noemen het daarom de Tekenloze Werkelijkheid, in wezen zonder naam en vorm of definitie en toch drievoudig aangeduid met OM (Dat van wat IS), TAT (Dat aan gene zijde van "dit" of alles wat waarneembaar is) en SAT (Zijn of Bestaan). Bewustzijn is je Bestaan, dat daarom AATMAN of ZELF wordt genoemd.

Het is allesomvattend en aldoordringend en wordt daarom het ALLES of BRAHMAN genoemd.

Bewustzijn kun je niet "kennen", omdat je Het Bent, precies zoals je je ogen (eigenlijk bedoel ik het Oog van je ogen of de Staat van Zien) niet kunt zien, omdat zij het zijn die zien. Bewustzijn is de STAAT of het FEIT van Zien of Waakzaamheid achter alle ervaringen, je lichaam inbegrepen. Het is het HART, het ZIEN of het ZIJN van alle dingen.

De Nyaasis noemen het hun Beschermer, hun Ondersteuner, hun Soetradhaara of Degene die aan de touwtjes trekt en die alles voor hen klaart zoals een moederpoes met haar jongen doet en die hen dadelijk, in het HIER-NU, voldoening geeft, "zoals een werkman dat ervaart, die na een lange dagtaak het hoofd neerlegt en wegglijdt met een gevoel dat alles goed is". Bhaktis noemen Het hun Toevlucht of Onsterfelijke Liefde die alle gestalten en ervaringen ziet als Zijn vermomming. Karma Yogis noemen Het Samatvam (Gelijkheid), een Prasaada of Vrede die in het hart opwelt als zij "hun jacht op buit in de nacht van menselijke onwetendheid" loslaten en, vrij van verwerven en behouden en van begeerte en afkeer, hun denken aan Hem en hun handen aan het werk geven. Tantris noemen Het de Genieter, Degene die Ziet, Luistert, Proeft en Ruikt. Kriyaa Yogis noemen Het de Waakzame die zich openbaart met het offer van de "ik ben waakzaam"-gedachte. Raaja Yogis noemen Het leshvara, een speciale Poeroesha (Bewustzijn), vrij van alle aandoeningen of tekortkomingen. Hatha Yogis noemen Het de Grootste Kracht op aarde.

Swami Sivananda, dé Integrale Yogi, zou gezegd hebben -en misschien zei hij het ook!: "Wees de Overgave van de Nyaasis, de Liefde van de Bhaktis, de Gelijkheid van de Karma Yogis, de Genieter van de Tantris, de Waakzame van de Kriyaa Yogis, de Poeroesha van de Raaja Yogis en de Grote Kracht van de Hatha Yogis, want dan alleen zal Bewustzijn schitteren van hemel tot aarde."

In de mate dat dit enigszins duidelijk is, zul je zelfs in de eerste les van deze cursus een nooit falend middel vinden om Bewustzijn, de naamloze Overgave-Liefde-Genieter-Waakzame-Poeroesha-Grote Kracht, te realiseren. Weet je het nog, onder een foto van iemand die, in de rug gefotografeerd, de zee bekijkt, staat een van de grote geheimen van Yoga: "Bekijk het lichaam en de geest zoals je de zee van ervaringen om je heen bekijkt!" Op het ogenblik dat je zodoende je vereenzelviging met je lichaam, je denken en je gewaarwordingen doorbreekt, voltrekt zich het wonder van Yoga.

Dat is iets uiterst eenvoudigs, wat je misschien realiseert tijdens een wandeling, bewust van de aarde die je lichaam, de mensen, de bomen, de huizen en alle gestalten draagt. In het hart van die gedragenheid ligt een Stilte, een keusloze waakzaamheid die, geofferd in Waakzaamheid, zo wijds is als de hemel en, aldoordringend en allesomvattend, alles ervaart als een eenheid. Zoals je je lichaam, dat bestaat uit zovele delen en organen, ervaart als één, zo zul je in dat oefeningetje alles, je lichaam inbegrepen, ervaren als één organisme, waarin alles met alles samenhangt en waarin alles waardevol is. Eens dat gevat, wordt de ziel van elke oefening, waarin je lichaam, je adem, je gedachten en gewaarwordingen enz. louter ervaringen zijn en... jij de Overgave-Liefde-Gelijkheid-Genieter-Waakzame-Poeroesha-Grote Kracht!

Lees er in de Bhagavad Gietaa de Yoga van de Koninklijke Wetenschap en het Koninklijk Geheim (hoofdstuk IX) op na: je zult het nu begrijpen en tot inzicht komen dat het Koninklijk Geheim (zie onder meer 4, 5, 6, 10,11.12.13,14, 15, 18, 27,30,31 en 34) het werkzaamste Bestanddeel (?) van alle oefeningen of de alles helende Waarheid is.

Herlees ook de 4e Les inYoga Cursus 1 over de Yogavisie op ziek zijn en laat het eens en voorgoed diep tot je doordringen dat ziekte enkel ontstaat uit de kloof tussen wat je écht BENT en wat je vanuit vereenzelviging ervaart te zijn.

Dat inzicht zal je helpen om alle oefeningen te ervaren vanuit wat je écht bent! Je Zelf-vervreemding, je vertekende visie op de natuur en je oude, enge Werkelijkheidsconcept zullen vanzelf hun biezen pakken.

De zuiveringsoefeningen die we in deze les bestuderen, vooral traataka en kapaalabhaati. behoren in dat opzicht tot de belangrijkste Yogaoefeningen. Beoefend met dat inzicht, doen ze de bloem van Yoga bloeien!

SAMENVATTEN
Leren is assimileren. Chandakapaali vraagt, in alle nederigheid, ingewijd te worden in Ghatasta Yoga. Zijn goeroe, Gheranda, zegt dat zelfzuchtige daden, zowel goede als slechte, de vereenzelviging met het lichaam en het denken in stand houden en de mens op en neer doen gaan in een schijn van geluk en leed. Egoïsme is de grootste vijand, Zelfbewustzijn je beste Vriend. Yoga hardt je, zoals vuur een aarden kruik hardt.

Een zoeker moet zeven reeksen oefeningen (zuiveringsoefeningen, Yogahoudingen, moedraas, pratyaahaara, praanaayaama, meditatie en samaadhi) ondergaan om evenveel geschiktheden te verwerven: zuiverheid, kracht, standvastigheid, geduld, lichtheid, directe waarneming en onbegrensdheid.

DE ZES ZUIVERINGSOEFENINGEN
We leerden heel wat dhautis of innerlijke wassingen, waarvan agnisaar en vaman dhauti zowat de belangrijkste zijn. In de voorlaatste les bestudeerden we basti karma en ontdekten we de therapeutische waarde van lavementen. agnisaar dhauti wakkert op een ongeëvenaarde wijze het vuur van de spijsvertering aan. vaman dhauti of braken kalmeert de kaphadosha, terwijl basti karma de vaatadosha bedaart.

Als je overigens weet dat de pittadosha wordt gekalmeerd met purgeermiddelen, ken je de standaardoefeningen om de drie doshas of bioregulatoren in evenwicht te brengen. Vaata is de belangrijkste dosha, omdat hij, bestaande uit de vijf praanas of bio-energieën, het leven zelf is.

Vaata veroorzaakt aanzienlijk meer kwalen (80) dan de overige twee doshas samen. Vaatastoornissen worden, naast verkeerde voeding (smaken) en een onregelmatig leven, vooral veroorzaakt door Zelfvervreemding of de kloof tussen wat je écht bent en wat je ervaart te zijn. Alle Yogaoefeningen brengen vaata in evenwicht, omdat ze de vijf praanas vestigen in hun juiste plaats en functie en omdat ze. juist beleefd, de kloof dichten tussen het Zelf en het Zelfvervreemde ikje. Ook de andere doshas worden door Hatha Yoga in evenwicht gebracht. De drie bekendste achterwaartse buigingen (cobrahouding, sprinkhaanhouding, booghouding) worden wel eens trikaasana genoemd, omdat ze de tridoshas (drie doshas) in evenwicht brengen, terwijl voorwaartse buigingen bij voorbeeld het vuur van de spijsvertering aanwakkeren.

Dat alles werkt feilloos, vooral als er evenwichtig wordt omgesprongen met de zes smaken en als de dingen worden vermeden die de doshas uit de band doen springen.

NETI KARMA
De derde zuiveringsoefening is neti karma, door Gheranda beschreven als volgt:

"Neem een fijn (katoenen) touwtje van een handgreep lang en steek het in de neus tot het in mond komt. Dat is gekend als neti karma."
"De beoefening van neti karma geeft siddhi van kechari. Ze verwijdert kapha (slijm) en geeft goddelijk zien."

De Hatha Yoga Pradiepikaa voegt daar aan toe:
"Neti karma zuivert het brein en vernietigt alle ziekten in de streek van hoofd, nek en schouders (daarmee worden vooral verkoudheden en ontstekingen bedoeld)."

Gheranda geeft zo weinig informatie, omdat neti, vooral jal neti, in het soms stoffige India, waar overigens geen zakdoeken worden gebruikt, een vertrouwde zuiveringsoefening is. Lotas of netikannetjes vind je er op de markt.

Jal neti
Vul de lota met lauw water van zowat 40° C en los er een koffielepel zout in op. Buig het hoofd naar rechts, breng de lota in het linkerneusgat en giet water in de neus dat er door het andere neusgat uitloopt. Na een tijdje stop je en blaas je de neusgaten afzonderlijk leeg, door telkens het tegenovergestelde neusgat te sluiten. Dan doe je hetzelfde in het rechterneusgat. Je gaat daar afwisselend mee door tot de lota leeg is. Tijdens het uitvloeien van het water adem je vanzelfsprekend door de mond.

Na jal neti moet alle water zorgvuldig uit de neus worden verwijderd. Dat kan door een tijdje voorover te buigen en je hoofd ontspannen te laten hangen. Bij het overeind komen vloeit het achtergebleven water dan meestal vanzelf uit de neus. Nadien blaas je nog enkele keren krachtig de neus leeg.

Uit ervaring weet ik dat jal neti het beste effect heeft vóór het bad of vóór de Zonnegroet.

Je kunt neti dagelijks doen en zelfs meermaals daags bij verkoudheden. Mij lijkt het best neti alvast wekelijks te beoefenen. Er is maar één contra-indicatie: mensen die zeer regelmatig neusbloedingen hebben, doen het best niet of moeten alvast voorzichtig zijn bij het leegblazen van de neus.

Neti reinigt de ogen, voorkomt en geneest verkoudheid, sommige oorziekten, bepaalde vormen van doofheid, amandelontsteking enz. Het maakt het neusslijmvlies gezond, heeft een verkoelend en verzachtend effect op het brein en helpt wel eens bij epilepsie (vallende ziekte), oogmigraine en depressie. Het geeft een fris gevoel, verdrijft slaperigheid, verheldert de blik en stimuleert aalochana (de energie van de ogen).

Vermijd het gebruik van neusdruppels. Zonodig kan mosterdolie worden gebruikt. PO-HO-zalf van Vogel verlicht verkoudheid aanzienlijk. En, je gelooft het niet, ook neti met de urine van de patiënt wordt door Yogis aangewend bij hardnekkige kwalen.

Soetra neti
Soetra betekent draad en slaat op het katoenen touwtje van zowat 4mm dik dat, verstevigd met pure bijenwas en ondergedompeld in water, voor soetra neti wordt gebruikt. Een rubberen katheter is even goed, mits hij wordt ingesmeerd met een glijmiddel, zoals ghie (geklaarde boter), verse boter, mosterdolie of sesamolie.

Steek het touwtje of de katheter in het linkerneusgat. Terwijl het rechterneusgat gesloten is, adem je met korte rukjes in door het linkerneusgat, zodat het touwtje nagenoeg vanzelf in de neusholte en de keel gaat. Met een braakbeweging komt het touwtje op de tong en kun je het vastgrijpen. Tenslotte laat men het touwtje enkele seconden in de neus heen en weer glijden. Doe dan hetzelfde met het rechterneusgat.

Soetra neti wordt altijd voorafgegaan door jal neti. De beoefening ervan geeft siddhi van kechari. Kechari is de moeilijkste van alle moedraas, die een complete controle geeft over de adem en het denken. Met neti is dat effect beslist niet te bereiken, al stimuleert het hetzelfde centrum in de neus.

Het heeft wel een bijzonder opwekkend effect: "goddelijk zien", waarmee meer helderheid en waakzaamheid wordt bedoeld.

LAULIKI KARMA
Laulikikarma wordt door Gheranda al even vaag beschreven: "Beweeg de maag met kracht naar beide kanten. Dat verdrijft alle ziekten en wakkert het spijsverteringsvuur aan."

De Hatha Yoga Pradiepikaa voegt daar aan toe: "Het verdrijft dyspepsie, verhoogt de eetlust en verbetert de spijsvertering. Het is zoals de godin van de schepping (Sarasvatie) die geluk schenkt. Het droogt alle kwalen en ongemakken op en is een uitstekende oefening in Hatha Yoga."

Dyspepsie betekent: gestoorde spijsvertering, met verminderde eetlust, een drukkend gevoel in de maag en een onaangename smaak in de mond als belangrijkste symptomen. Dyspepsie komt onder andere voor bij acute of chronische gastritis (maagontsteking). Meestal berust dyspepsie op onverteerde gevoelens, stress en Zelfvervreemding en wordt daarom ook wel eens dyspepsia nervosa genoemd. Gember, vlug weggedronken met een glas water op een lege maag, helpt in vele gevallen. Sterke kamillethee helpt. Op een lege maag werkt het vooral als je achteraf enkele minuutjes ontspant op de buik, de linkerzijde, de rug en de rechterzijde. Alle dierlijke vetten en rauwkost vermijden is belangrijk. Goed gaargekookte groenten, vruchtencompote, puree, witte rijst, bruin brood en af en toe een eierdooier is de beste voeding.

Alvorens nauli te leren moet je geduldig oeddiyaana bandha leren, die we later zullen bestuderen. Vraag aan je leraar je inmiddels oeddiyaana bandha aan te leren en je nauli te tonen. Alleen door het zien van nauli, vamanauli (links), dakshinanauli (rechts) en laulikikarma (een draaiende beweging van de lange buikspieren), kun je die oefeningen leren, mits directe instructies van een ervaren YogaleraarHet is een wonderbare, krachtige oefening die iedereen kan en MOET leren om een goede spijsvertering, de fabriek van je lichaam, te behouden.

TRAAKATA
De vijfde en uitermate belangrijke zuiveringsoefening is traataka: "Staar naar een klein punt, zonder een oog te verpinken, tot de tranen vloeien. Dat is traakata volgens de wijzen."
"De beoefening ervan vervolmaakt shaambhavie, geneest oogziekten en geeft goddelijk zien."

De Hatha Yoga Pradiepikaa voegt daar aan toe: "Beoefen het kalm. Het verdrijft lethargie. Het moet geheim worden gehouden zoals een kistje juwelen."

Traataka is een fantastische oefening die aalochana (kracht in de ogen) versterkt en spirituele kracht schept. In de praktijk bestaan er genoeg variaties van om een heel boek te vullen, maar gewoon Gheranda's instructies volgen lijkt mij best.

Zit ontspannen rechtop in een vaste en gemakkelijke zithouding, in het besef dat de aarde je lichaam draagt. Zitten is een onderschatte nobele kunst waar we in de volgende les werk van maken. Kijk dan naar een punt, liefst een kaarsvlam, ongeveer op ooghoogte of iets lager. Traataka betekent: kijken in. Kijk daarom in de vlam, zonder een oog te verpinken, tot de ogen overvloedig tranen. Sluit dan de ogen en wees innerlijk rustvol bewust van het groene lichtpunt dat de vlam in chidaakaasha (Bewustzijn zo ijl als ether) nalaat. Na een tijd open je de ogen en herbegin je. Meerdere malen.

Traataka is een zegen voor je ogen en je spirituele kracht. Het bereidt je voor op shaambhavie moedraa, de allerbelangrijkste Yogaoefening die we later ten gronde beschrijven.

"Beoefen het kalm" is de belangrijkste instructie, in het besef dat zien niet iets is wat je doet, maar wat je BENT. Offer de "ik zie"- gedachte in het Feit van Zien, in Dat wat is, in Chidambaram of de allesomvattende hemel van Absoluut Bewustzijn. Op het einde kun je even in het ijle kijken, waarin een dubbel beeld van de vlam gevat is in een zó indringende Absolute Stilte dat ogenblikken van Zelfbewustzijn zich helemaal vanzelf aandienen! Beoefen dat dagelijks, een betere raad kan niemand je geven. Deze oefening is meer dan een kistje juwelen waard: koester ze daarom met hart en ziel.

KAPAALABHAATI
Kapaalabhaati, de zesde zuiveringsoefening, is de apotheose van shodhanam of zuivering. Eigenlijk is het een ademhalingsoefening, die vanwege haar buitengewoon zuiverende werking bij de zuiveringsoefeningen wordt gerekend.

"Kapaalabhaati omvat drie oefeningen, namelijk vatkram, vyoetkram en shietkram die door kapha (slijm) veroorzaakte ziekten verdrijven."

Vatkram
"Adem in door idaa (linkerneusgat) en adem uit door pingalaa (rechterneusgat). Adem opnieuw in door pingalaa en adem uit door chandra (maan of linkerneusgat)."
"In- en uitademen mogen niet te snel gebeuren. Deze beoefening van Yoga drijft beslist alle kwalen van kapha (slijm) en verkoudheid uit."

De Hatha Yoga Pradiepikaa beschrijft vatkram kapaalabhaati als volgt: "Wanneer in- en uitademen vlug gebeuren, zoals de blaasbalg van een smid, droogt het alle ziekten op die ontstaan uit een overmaat van kapha (slijm). Dat is gekend als apaalabhaati."
"Wanneer praanaayaama wordt beoefend na de uit kapha ontstane kwalen te hebben uitgeroeid, door het beoefenen van de zes zuiveringsoefeningen, brengt het gemakkelijk succes."

In de praktijk bestaat kapaalabhaati uit vlug ademen, waarbij alle nadruk op de uitademing ligt, terwijl de inademing nagenoeg als vanzelf gebeurt. De uitademing bestaat uit een opwaartse ruk van het middenrif, iets wat je vlug leert door de klank HA te produceren. Bekijk dat in de spiegel en zie hoe de buik met elke uitademing met een ruk wordt ingetrokken. Als je hetzelfde doet zonder die HA-klank is dat kapaalabhaati.

Zit in een vaste en gemakkelijke zithouding, in het besef dat de aarde je lichaam draagt. Sluit je ogen en ontspan je hele lichaam. Beoefen dan kapaalabhaati door de beide neusgaten. Eén rondje, dat driemaal wordt herhaald, bestaat voor de beginner uit een twintigtal ademstoten. Het aantal ademstoten wordt over verloop van enkele weken opgedreven tot 121 per ronde.

Na de laatste ademstoot adem je diep in en laat je tijdens de uitademing de adem spontaan stilvallen. In gedragenheid zul je een diepe Vrede zijn. Houd de longen leeg zolang je met gemak kunt. Je kunt ook de longen volhouden en jaalandhara- en moelabandha beoefenen (zie Yogagids), terwijl je bewust bent van Chidaakaasha of de ijle ruimte in het voorhoofd, bewust van jezelf als Leegte en Vrede.

Je kunt kapaalabhaati ook beoefenen door afwisselend uit te ademen door één neusgat. Dat betekent dat er door beide neusgaten spontaan wordt ingeademd en dat met de kracht van het middenrif afwisselend door het linker- en het rechterneusgat wordt uitgeademd.

Je kunt het ook doen zoals beschreven in de Gheranda Samhitaa: links in, rechts uit, rechts in, links uit enz.

Naast de voordelen beschreven in de Schriften, is kapaatabhaati bij uitstek het middel om de geest rustig te maken en weg te glijden in een staat van Vrede die wijds en grenzeloos is als de hemel.

Vyoetkram
"Drink water door de neusgaten en verwijder het door de mond. Dat is vyoetkram dat het slijmvlies van de keel reinigt."

Neem een kop lauw water met een koffielepel zout erin opgelost. Steek de neus in het water en snuif het water op tot het in de mond komt. Spuw het water uit. Herhaal dat tot de kop leeg is en zorg ervoor dat, net zoals bij jal neti, alle water uit de neus wordt verwijderd.

Shietkram
"Neem water in de mond en verwijder het door de neus met een blazend geluid. Die Yogaoefening geeft je een lichaam als Kaamadeva, de Heer van de Liefde."

Dit is een moeilijke oefening waarmee geduldig moet worden geëxperimenteerd tot het lukt.

Tot slot van de eerste van zeven reeksen oefeningen, zegt Gheranda: "Verouderen heeft geen effect op het lichaam. Het lichaam wordt lenig en vrij. Het is onder controle en kapha kwalen ontstaan nooit."

In de volgende les begint de tweede reeks oefeningen voor lichamelijke en mentale kracht: AASANAS of YOGAHOUDINGEN.