In vorige les beëindigden we het 1e hoofdstuk van de Gheranda Samhitaa. We bestudeerden de zes zuiveringsoefeningen die berekend zijn op het verwerven van Shodhanam. Shodhanam of zuiverheid is de eerste van zeven te ontwikkelen eigenschappen die de zoeker geschikt maken voor het bereiken van Yoga: het doorbreken van een dubbele zelfvervreemding of identiteitscrisis.

Uit onze studie bleek al gauw dat zuiveringsoefeningen diepgaand inwerken op alle lagen van Nara. Nara is de tijdelijke dimensie van de mens, die tot de Natuur of het Veld van ervaring behoort. Nara is dat wat je kunt kennen en waarnemen: het lichaam, de adem, je gedachten, je gevoelens, je willen, je handelen, je spreken, je dromen enz. De zuiveringsoefeningen scheppen een evenwicht tussen de drie Doshas (de bioregulatoren Vaata, Pitta en Kapha) die het leven van Nara beheersen. In de mate dat de zuiveringsoefeningen juist worden beleefd en ervaren -denk aan de stilte na Kapaalabhaati en tijdens Traataka!-, hebben ze zelfs een aandeel in de bestrijding van Anantavaatakwalen.

De alomtegenwoordige Anantavaatakwalen zijn ziekten, zowel psychisch als lichamelijk, van de oneindige (Ananta) bio-energie Vaata (wind). Vaata is de universele, ene Praana (energie) die, met vijf vitale centra als steunpunt, in Nara vijf verschillende functies vervult. Op basis van die functies kreeg de ene Praana vijf namen: Praana, Apaana, Vyaana, Oedaana en Samaana.

De Anantavaataziekten ontstaan uit een dubbele zelfvervreemding: enerzijds de vereenzelviging van Bewustzijn (Paramaatman of Hoogste Zelf) met Nara (het lichaam, het denken enz.) en anderzijds, de vereenzelviging van Nara met een vals zelfbeeld dat, aldus de psychosynthese, uit meerdere subpersoonlijkheden bestaat. In die beide gevallen verlaat het denken zijn Bron, wat door Vasishta wordt aangegeven als de onderliggende, fundamentele oorzaak van alle essentiële kwalen of Anantavaataziekten. In het eerste geval is de verlaten Bron het Zelf (Paramaatman), in het tweede geval is de bron het zelf (Jievaatman) of een centrum van altijd gelijke waakzaamheid, dat in de Bhagavad Gietaa II 48 gelijkheid (Samatvam) wordt genoemd. De zelfvervreemde mens mist dus een wezenskern die, achter alle veranderende gevoelens en ervaringen, altijd gelijk is. Hij wordt meegesleept door die vloed van gevoelens, zoals een stuurloos schip in de storm. Hij zinkt weg in een proces van verval dat beschreven is in de Bhagavad Gietaa II 62 en 63, die lang vóór Freud de gekende fasen van het Oedipuscomplex opsomde. Welnu, dat verlies van een altijd gelijk Zelf of van Zelfbewustzijn en het meegesleept worden in allerlei wisselende gevoelens eindigen in stress, paniek, depressie, angst en allerlei andere pathologische toestanden die de Praanas, aldus Vasishta, in Nara doen rondhollen als een dier gewond door een pijl. Die losgeslagen Praanas die hun steun en functie verliezen, werken op hun beurt die pathologische toestanden in de hand, en zo ontstaat er een vicieuze cirkel die aan de basis ligt van de overgrote meerderheid van alle psychische en lichamelijke kwalen. Yoga heeft dus een visie op lichamelijk en psychisch ziek zijn, die het Westers begrip "psycho-somatiek" ver overschrijdt. De oorzaak van essentiële of Anantavaataziekten ligt in het spirituele domein: er bestaat dan ook geen andere fundamentele behandeling dan spiritualiteit. "Alleen de Waarheid heelt", is een van de grote uitspraken van de Zieners, die de noodzaak aantoont van YOGA VOOR IEDEREEN!

Met het rondhollen van de Praanas ontstaan er in het energielichaam allerlei spanningen, verstoringen van de energie en energieblokkades. De Nadies of energiebanen vloeien dan niet meer zoals het hoort en veranderen, aldus Vasishta, voortdurend van plaats. Dat verklaart waarom allerlei Oosterse therapieën, zoals acupunctuur b.v., bij Westerlingen minder goed werken dan bij Oosterlingen. Het is een publiek geheim dat westerlingen meer zelfvervreemd zijn en dat stress, depressie, angst enz., de USA achterna, het grootste zorgenkind van deze tijd worden. Een oosterling kan met acupunctuur genoeg worden verdoofd om zelfs een zware operatie te ondergaan. Bij westerlingen werkt dat niet, omdat hun energielichaam minder gaaf en stabiel is en omdat ze zowat allemaal opgezadeld zijn met essentiële of Anantavaatakwalen. Het klinkt misschien hoogmoedig, maar mij is het duidelijk dat de toekomst zal uitwijzen, dat ware Yoga een onmisbaar fundamenteel element moet zijn van om het even welke therapie. Yoga alleen is de oplossing voor essentiële kwalen en voor de intermenselijke en maatschappelijke problemen die eruit voortvloeien.

De zuiveringsoefeningen in hoofdstuk l van de Gheranda Samhitaa zijn daar een eerste stap van. Aasanas of Yogahoudingen, die worden behandeld in hoofdstuk II, zijn de tweede stap. Aasanas werken op twee niveaus. Meditatief beleefd, behoren ze tot een integraal systeem voor het doorbreken van zelfvervreemding. Bovendien werken ze ook symptomatisch, omdat ze, juist beleefd, de voorwaarden scheppen voor het herstel van het energielichaam.

AASANAS

Aasanas zijn zowat het enige facet van Yoga dat genoeg ingeburgerd is, maar dat fel onderschat en verkeerd wordt begrepen. Wat de meeste Yogabeoefenaars en -leraren ontgaat, is het verband tussen Aasanas en andere facetten van Hatha Yoga en het feit dat hun perfecte samenspel onmisbaar is voor het doorbreken van de dubbele identiteitscrisis en voor de eraan voorafgaande symptomatische benadering. De hogere stappen van Yoga pakken de identiteitscrisis direct aan, terwijl de lagere stappen, zoals zuiveringsoefeningen, Aasanas, Moedraas enz., het voorbereidend werk doen, door de rondhollende Praanas te vestigen in hun juiste plaats en functie en algemene harmonie te scheppen in het energielichaam. Men vergeet dat de Hatha Yoga Pradiepikaa verklaart dat Aasanas in de eerste plaats dienen voor het ontwikkelen van een vaste en gemakkelijke Zithouding en dat de beoefening van Aasanas dus moet georiënteerd zijn op het verwerven van die kenmerken van de Zithouding. Ook Aasanas moeten dus vast (onbeweeglijk) en gemakkelijk worden uitgevoerd! De middelen die worden aangegeven om die kenmerken van de Zithouding te realiseren, zijn vanzelfsprekend ook belangrijke instructies bij het uitvoeren van Aasanas. Die middelen zijn (zie Yoga Soetra): het verminderen van de natuurlijke neiging en Samaapatti op het oneindige. Daar gaan we in de volgende lessen uitgebreid op in.

De vrije uitdrukking van Praana

Laten we het voorlopig houden bij een van de bedoelingen van de Zithouding die ipso facto ook de bedoeling van Aasanas is: de vrije uitdrukking van Praana, waardoor de vijf Praanas of levensstromen zich, vanuit hun eigen intelligentie (!), vestigen in hun juiste plaats en functie. Aasanas herstellen dus het evenwicht van het energielichaam. Dat evenwicht is DRIDHATAA of lichamelijke en psychische kracht. DRIDHATAA is de tweede van de zeven eigenschappen of geschiktheden die, aldus Gheranda, precies door Aasanas wordt ontwikkeld. Kracht en gezondheid liggen in de Bron van de mens, die wordt aangeboord zodra het rondhollen van de Praanas, het symptoom van zelfvervreemding, wordt gestopt. Dridhataa of het evenwicht van het energielichaam wordt steevast ervaren als het vermogen om onderliggende mentale mechanismen (Raagadvesha of voorkeur-afkeer b.v.) te verkennen en los te laten, om over te schakelen van het oude denken naar een denken vanuit de Bron en om rustvol te ervaren en stil te staan bij de altijd wisselende gevoelens en stemmingen. In de mate dat dat vermogen wordt benut, wordt het innerlijk evenwicht stabiel. Een aandachtige lezer heeft al lang begrepen dat Aasanas en het benutten van de eruit ontstane vermogens een cirkelbeweging scheppen die ingaat tegen de bovengenoemde vicieuze cirkel. Juist beoefende Aasanas geven een ongekende veerkracht die, goed benut, de zoeker bij zijn bron brengt. Hoe geringer zijn zelfvervreemding, hoe groter zijn kracht!!!

Aasanas, het wegnemen van hindernissen

Aasanas zijn doorgaans houdingen waarin bepaalde delen van het lichaam gerekt zijn. In de mate dat dat ontspannen gebeurt en de adem vrij vloeit, wordt de Praana in die delen van het lichaam bevrijd. Op die wijze worden, mits het oefenschema evenwichtig is, alle hindernissen weggenomen die de vrije uitdrukking van Praana belemmeren. Het wegnemen van de hindernissen volstaat, omdat de Praanas of levensstromen een eigen intelligentie bezitten en, eens bevrijd, zelf hun juiste plaats en functie innemen. Het wegnemen van energieblokkades is dan ook het belangrijkste principe dat gehanteerd wordt bij het opstellen van een evenwichtig oefenschema, dat daardoor een therapeutisch effect heeft, dat door ons mechanistisch denken nooit voldoende kan worden verklaard, Aasanas hebben vanzelfsprekend ook talloze effecten die wel mechanistisch kunnen worden verklaard en die dan ook beter gekend zijn. Ook daar komen we uitgebreid op terug.

Vooraleer dieper op Aasanas in te gaan, wil ik immers nogmaals een oeroude oefening beschrijven, die niet vermeld is in de Hatha Yogaschriften, maar die beslist deel uitmaakt van het dagelijks oefenschema van vele Hatha Yogis.

MEDITATIESHLOKA:

Ik begroet Soerya, de mooie Heer van de wereld, de onsterfelijke, de essentie van Vedaanta, Siva, de Absolute Kennis, de vorm van Brahman. de Heer der goden. altijd zuiver, het ene ware Bewustzijn van de wereld. de Heer van Indra, goden en mensen, de leraar van de goden, het kroonjuweel van de drie werelden, het Hart zelf van de vormen van Brahmaa,Vishnoe en Siva. de gever van Licht.

MANTRAS:

Ik begroet Hem (Ik ben Hem)
die iedereen liefheeft
die de oorzaak van alle verandering is
die aanzet tot activiteit
die Licht geeft
die in de Hemel beweegt
die alles voedt
die acties bevat
die schittert
die de God der goden is
die alles voortbrengt
die waard is te worden vereerd
die de oorzaak is van alle Luister

SOERYA NAMASKAAR

Die oefening is Soerya Namaskaar, letterlijk groet (Namaskaaram) aan de Zon (Soerya). Met die beide woorden kun je een heel boek vullen, maar mits wat eigen denkwerk en oefening zullen die twee begrippen stilaan duidelijk worden.

Soerya Namaskaar behoort niet tot Hatha Yoga, maar tot de veel oudere traditie van Parasoerya Yoga of Kriyaa Yoga met Parasoerya als Ishta Devataa of uitverkoren belichaming van Absoluut Bestaan-Bewustzijn-Zaligheid en met Soerya als belichaming van de Natuur in haar oorspronkelijkheid. Die Yoga werd door Krishna gegeven, zoals vermeld in de Bhagavad Gietaa IV 1,2 en 3.

Soerya Namaskaar is, naast het afleggen van egoïsme en zelfvervreemding (Tapas), spirituele studie (Svaadhyaaya) en niet-handelen in handelen, gevestigd in Parasoerya (leshvarapranidhaana), een belangrijk ingrediënt van Parasoerya Yoga. Ze is een uitgelezen Kriyaa, die, beoefend volgens de instructies van Kriyaa Yoga, de levensstromen bevrijdt en, samen met Tapas, Svaadhyaaya en leshvarapranidhaana, alle Kleshas (aandoeningen: Avidyaa of onwetendheid, Asmitaa of egobewustzijn, Raaga of voorkeur, Dvesha of afkeer en Abhinivesha of levens- en ervaringshonger) verdrijft en Samaadhi of vereniging met de altijd gelijke Parasoerya geeft. Die Yoga staat vermeld in de eerste twee verzen van Saadhana Paada van Patanjali's Yoga Soetras. Verderop in dat hoofdstuk vind je overigens het resultaat van de beoefening van Tapas, Svaadhyaaya en leshvarapranidhaana. Tapas geeft de bovengenoemde vermogens, Svaadhyaaya geeft communie met Parasoerya en leshvarapranidhaana vestigt je in Parasoerya. In Samaadhi Paada van Patanjali's Yoga Soetras vind je ook bijzonderheden over de beoefening van leshvarapranidhaana: het herhalen van een Mantra met meditatie over de indicatieve betekenis ervan. In Parasoerya Yoga is die indicatieve betekenis uit zichzelf schitterende staat van Zien of Zijn.

Een wonder

Soerya Namaskaar bestaat uit 12 bewegingen, gekoppeld aan een vast ademhalingspatroon. De 12 bewegingen verzinnebeelden de 12 manen van de jaarcyclus van de zon en alles wat in de natuur en het lichaam, een verkleinde weergave van de natuur, procesmatig verloopt. Soerya Namaskaar herstelt de harmonie met de natuur en het perfect samengaan van de innerlijke en uiterlijke processen. Ze regelt en coördineert alle innerlijke processen (spijsvertering, bloedsomloop, ademhaling, metabolisme enz.) Dat maakt haar, net zoals de haar verwante, Kripaa Moedraa, tot een wonder, dat overigens hetzelfde effect heeft als Aasanas en Naadishodhana: het bevrijden van de Praana en het zuiveren van alle energiebanen.

Soerya Namaskaar heeft ook een magisch effect -het onbewuste werkt mee (de onbewuste Eenheidsbeleving)!- in de mate dat de beoefenaar er de spirituele achtergronden van bestudeert, verwerkt en verteert. Ze heeft een spiritueel effect (ze doorbreekt zelf- en Zelfvervreemding!) als ze wordt beleefd zoals Kripaa Moedraa, een ritueel diep neerbuigen in het aanschijn van Parasoerya of de wereldomspannende en toch in het Hart gevestigde Absolute Werkelijkheid, met een hoogtepunt in de stilte van Ashtaanga Pranaam, de houding waarin acht lichaamsdelen (symbool van de totaliteit van Nara) op de grond rusten of toevertrouwd worden aan de Natuur.

Geloof me, als Soerya Namaskaar, op die manier op grote schaal werd beoefend, zouden vele dokters en psychiaters hun deuren mogen sluiten. We zouden anderen (?) en onze omgeving als een innerlijkheid en alvast met andere ogen bekijken. Er zou een cultuur ontstaan, naar maat van de ware mens en van de Natuur, zoals ze door de ware mens alleen juist wordt ervaren en benaderd.

Soerya en Parasoerya

Het "Ik denk, dus ben ik" van Descartes; de keiharde argumenten van Swami Krishnananda die bewijzen dat het feit van zien onverklaarbaar is, tenzij men het bestaan van één Bewustzijn aanneemt, dat aanwezig is in de ziener en het geziene en dat beide -ook het mentaal proces van zien!-transcendeert; en de getuigenissen van talloze Zieners of Yogis die het Feit van Zien, achter de mentale actie van zien, Absoluut Bestaan noemen, zijn voldoende bewijzen om, tot Zelfonderzoek de Waarheid openbaart, aan te nemen dat de Absolute Werkelijkheid de kosmos omspant en doordringt en gevestigd is in het Hart van alle dingen, als het Zelf van alle dingen.

Die Absolute Werkelijkheid is Parasoerya, allesomvattend en, zoals in alle andere dingen, gevestigd in het Hart van de Zon. Die Absolute Werkelijkheid is de Zon van de zon, verzinnebeeld, zoals de aldoordringende Vishnoe, door een menselijke gedaante met vier armen. Parasoerya onderricht met Gnyaana Moedraa, waarin de wijsvinger (ik of Jievaatman) samen is met de duim (Parasoerya, het Zelf of Paramaatman, een Staat waarin de natuur zelf handelt door de drie Goenas, de drie overige vingers). In zijn drie andere handen draagt Parasoerya lotussen, om te zeggen dat alle schoonheid, alle volmaaktheid, alle deugden en Absolute Liefde ontstaan uit Hem alleen.

Vóór Parasoerya zit zijn Nara, Soerya of de zon, die zeven paarden ment. De paarden zijn de zeven kleuren van het zonlicht die het hele zonnestelsel scheppen en zichtbaar maken voor het oog. Soerya is de materiële, instrumentele en functionele oorzaak van het hele zonnestelsel. Hij is het zonnestelsel en is er, in de vorm van de zon, ook het Hart van. Hij is één, zoals ons lichaam.

Het analytisch denken van de wetenschappers ziet het menselijk lichaam als een veelheid van afzonderlijke organen en processen, die centraal gestuurd zijn door andere organen (hersenen, zenuwstelsel, endocriene klieren enz.). Zelfs de ontdekking dat cellen communiceren, brengt hen niet tot het inzicht dat het lichaam een geheel is, bestuurd door een Geheel, Shakti, die haar intelligentie ontleent aan het Absolute Geheel (Parasoerya of Paramaatman). Maar hoe dan ook weten wij, eenvoudige mensen, ofschoon er twee handen, twee ogen, twee longen enz. zijn, dat we het lichaam ervaren als een geheel en dat het een geheel is.

Vanuit onze vereenzelviging met het lichaam en het denken, vervallen we in hetzelfde analytisch denken en bij het zien en ervaren van de natuur of de dingen om ons heen. Die vereenzelviging dient doorbroken om te ervaren dat de natuur, net zoals ons lichaam, een levend geheel is met vele aangezichten. We kijken vanuit vereenzelviging, vanuit een uitermate beperkt gezichtspunt, en zien vele dingen die we vanuit Raagadvesha waarden geven die ze niet hebben. We leven zelfs in de waan dat de natuur voor ons bestaat, terwijl alle Zelfbewuste Zieners verklaren dat de natuur één is en, zoals Patanjali zegt, enkel bestaat voor Hem (het Ene Bewustzijn). Degene die alle zelfvervreemding doorbreekt, ervaart de natuur dan ook precies zoals jij je lichaam ervaart. Wie de eerste vorm van zelfvervreemding doorbreekt ervaart zijn lichaam als iets wat hij heeft en niet is. Voor hem is het lichaam een omhulsel, een jas of een voertuig en hij heeft er geen moeite mee te begrijpen dat alle dingen maar het voertuig zijn van een diepere werkelijkheid. Voor een zoeker in dat stadium is de zon, Soerya met zijn zeven paarden, het voertuig van Parasoerya. Wie alle zelfvervreemding doorbreekt, ervaart meteen dat de hele kosmos het voertuig is van Parasoerya, die alleen voor Hem bestaat. En zo doorbreekt Yoga alle grenzen en gaat de zoeker zichzelf stilaan kennen als dat Brahman dat zaligheid en geluk is, eeuwig, wijds als de hemel enz.

Dokter Ringoet zei onlangs dat er geen God nodig is om alles te verklaren. Dat klonk wat pijnlijk in de oren, maar als hij er de schim mee bedoelt van ons vertekend religieus gevoel (zie vorige lessen) of iets wat enkel buiten de dingen staat, zullen alle Zieners en Schriften van welke komaf ook, hem volmondig gelijk geven. De verklaring van alles wordt geopenbaard doorAatmavinigraha: het doorbreken van de dubbele zelfvervreemding en het verheffen van het zelf tot het Zelf. Daarin staat alles geopenbaard stralend van hemel tot aarde. Zelfs dan zal de zon een bijzonder plaatsje innemen.

Zelfs de bewuste mens voor wie de natuur een innerlijkheid is, wijst naar zijn Hart als hij het Zelf aanwijst. Het Hart in het lichaam is de Chid-Jada Granthi, een knoop waarin Bewustzijn en Nara samen zijn. Diezelfde Chid-Jada Granthi is aanwezig in ons zonnestelsel, waarin Bewustzijn en de natuur samen zijn. Die knoop is Soerya, het gouden voertuig van de Werkelijkheid of Parasoerya. Het Bewustzijn in de knoop van het hart en in de knoop van de zon, is hetzelfde Bewustzijn. Je wijst het aan als je "ik" zegt, omdat je onbewust weet dat je Het bent. Je bent Parasoerya, "allesomvattend en toch gevestigd in het hart".

Parasoeryameditatie

De meditatie is grof, subtiel en hoogst (Sthoela, Soekshma en Param).

Rustvol bewustzijn van de totaliteit van ervaring, Nara inbegrepen, terwijl de blik rust op het beeld van Parasoerya met vier armen, is grove meditatie, waaraan de bestendigheid van waakzaamheid wordt wakker gehouden met het voortdurend herhalen van de Soerya Mantras. Wanneer Soerya zich openbaart als het Feit van Zien en wanneer je dus gevestigd bent in Zien, veel meer dan in de ervaring, is de meditatie subtiel.

Wanneer Parasoerya zich openbaart als alles omvattend, waarin de totaliteit van ervaring een innerlijkheid is, gezien IN en ALS Parasoerya is de meditatie hoogst.

Parasoerya Yogis beoefenen die meditatie in hun Saadhanakamer, maar ook tijdens hun bezigheden. Degene die bewust is van Nara, het vloeien van gedachten, de pen, het papier enz. en die al die dingen ineens als een innerlijkheid ervaart, is Parasoerya.

In Wegwijs in Yoga vind je een hoofdstuk over Soerya Namaskaar.

Laten we deze les beëindigen met inspirerende ideeën uit de toepasselijke lesha Oepanishad:

OM. Dit alles wat op aarde beweegt, moet worden bedekt met lesh (de Heer of Bewustzijn dat alles be-"heert"). Bescherm (dat, lesh) door onthechting. Begeer niet, want van wie is de weelde (alles bestaat voor Hem!)?

Door zo te handelen, mag je inderdaad wensen honderd jaar te worden. Want voor een man zoals jij is er geen andere weg dan die, waardoor Karma, de vruchten van handeling, niet aan je kleven.

De werelden van de duivels (zelfvervreemden) zijn bedekt door een verblindende duisternis. De mensen die het Zelf doden (zelfvervreemd zijn) gaan naar hen toe na het lichaam te hebben opgegeven.

Het is onbeweeglijk, één en vlugger dan de wind. De zintuigen halen Het niet in, aangezien Het hen voorgaat. Onbeweeglijk, loopt het alle lopers voorbij. Doordat Het er is, laat Maatarishvaa (wat beweegt in de ruimte) alle activiteiten toe.

Dat beweegt, Dat beweegt niet; Dat is veraf, Dat is nabij; Dat is in alles, Dat is buiten alles.

Hij die alle wezens in het ware Zelf ziet en het Zelf in alle wezens, voelt geen haat krachtens die realisatie.

Wanneer voor de man van realisatie alle wezens het Zelf worden, welke begoocheling en welke zorgen kunnen er dan nog zijn voor de ziener van eenheid?

Hij is aldoordringend, zuiver, onbelichaamd, onkwetsbaar, zonder zenuwen, vlekkeloos, onbesmet door zonde, alwetend, heerser van het denken, transcendent en op zichzelf bestaand; Hij heeft de plichten toevertrouwd aan de eeuwige jaren.

Het Aangezicht van de Waarheid is verzegeld in een gouden vat (de zon). Open het, O Zon, om gezien te worden door mij die van nature waarheidslievend ben.

O, U die de voeder, de eenzame reiziger, de beheerder, de verwerver en de zoon van de Schepper bent, verwijder uw stralen en verzamel uw verblinding. Ik zal uw vorm aanschouwen, die de meest genadevolle is. Ik ben de ware Persoon erachter.