Een steeds weerkerende vraag is: "Yoga is Oosters, past hij in onze Westerse cultuur?" Talrijke brieven en gesprekken over persoonlijke en intermenselijke problemen deden me hoe langer hoe meer inzien dat een leven zonder authentieke Yoga in moeilijke ogenblikken vlug wegglijdt in depressie. Depressie is een typisch Westerse, onrustbarende levensziekte -een cultuurziekte!-, die zowat 1.200.000 Belgen en evenveel Nederlanders treft. Ze grijpt niet alleen om zich heen in het milieu van de nieuwe armoede of van de mensen die materiële zekerheden missen, ze slaat ook toe bij mensen die alles hebben, maar er niets aan hebben, zoals Urbanus zingt. Ze is overigens maar één van de talloze rood-knipperende crisissignalen, die helaas worden uitgeschakeld en verdrongen, omdat een beetje eerlijkheid eist dat de cultuur-makers hun masker van hoogmoedigheid afgooien!

Kunnen we nog spreken van cultuur in een land waar 1.200.000 mensen levensziek zijn en waar wellicht nog meer mensen gebukt gaan onder faalangst en talrijke andere essentiële kwalen? In Aalst huwen elk jaar zowat 500 paren, terwijl er 175 huwelijksbootjes (35%) op de klippen lopen. De dappersten aller Galliërs zijn de grootste pillenslikkers ter wereld en wellicht ook de grootste drinkers. Het aantal zelfmoorden neemt onrustbarend toe. Terwijl ik dit schrijf, verneem ik het overlijden van iemands 29jarige dochter. Er wordt gefluisterd dat ze depressief was en zelfmoord pleegde. Zoiets mag kennelijk niet openlijk worden gezegd. De adviesraad voor volksgezondheid informeerde bij de procureur naar het aantal zelfmoorden. De informatie is vertrouwelijk. En dan is er de allesomvattende maatschappelijke crisis, de vertrouwenscrisis, het toenemend geweld en zovele andere zwarte producten van onze maatschappij. Over welke cultuur hebben wij het dan? Alles is glitter vanbuiten en neurasthenie vanbinnen, verdrongen door een bang, behoudsgezind en onzindelijk denken dat alle vernieuwing als een bedreiging ervaart.

Enkel de helaas verdrongen kunst TE ERVAREN WAT IS openbaart de fundamentele oorzaak van het grandioos falen van onze cultuur en de dringende nood aan Yoga. Het meest fundamentele verschil is dat onze cultuur de mens ALS VOLTOOID beschouwt, terwijl hij in Yoga wordt gezien als een EVOLUTIE, op weg naar ontplooiing en Zelfverwerkelijking.

De Westerse mens beschouwt zichzelf ALS VOLTOOID als hij voldoet aan zijn persoonlijk en maatschappelijk begrip NORMAAL ZIJN. Dat betekent dat hij een punt zet achter zijn evolutie en enkel de poging doet om de kloof te dichten tussen wat hij ervaart te zijn en wat hij vanuit zijn begrip NORMAAL ZIJN zou moeten zijn. Ofschoon het begrip NORMAAL ZIJN uitermate rekbaar is geworden en hem veel minder houvast geeft dan voorheen, loopt hij onzeker hoog op de tenen om te voldoen aan een MENSBEELD dat ook door Westerse, helaas in dovemansoren pratende, diepborende zoekers een veelvoudige ZELFVERVREEMDING of een ZIEKMAKENDE VERTEKENING VAN DE WERKELIJKHEID wordt genoemd.

Zonder depressie, faalangst, frustraties enz. kan men niet zijn wat men niet IS! Men kan niet eeuwig in een keurslijf zitten, zonder dat er, aldus de Bhagavad Gietaa, problemen opborrelen uit de kloof tussen schijn en Werkelijkheid. Schijn dwingt om schijn een schijn van werkelijkheid te geven en schept een nood aan statussymbolen, een hang naar macht, de dwang om eeuwig te vechten voor een territorium, de haat om alles plat te walsen wat dat psychisch en materieel territorium bedreigt en een leegte die, zolang het lukt, moet worden opgevuld met een niet te stelpen ervaringshonger. Zodra iets daarvan faalt is er faalangst en ligt de weg open voor depressie! Dat betekent, kortom, dat de Westerse mens, gedreven door de sociale norm, door de burgerlijke en religieuze moraal en door een vernietigende opvoeding, enkel evolueert naar iets wat hij NOOIT KAN ZIJN en dat alle zelfontplooiing blokkeert.

Natuurlijk ontken ik niet dat het Westen een niet te stuiten evolutie doormaakt op technisch en wetenschappelijk gebied. Het is trouwens die evolutie die de waan van onze culturele grootheid in stand houdt. Mensen die op Nederland de programma's "Hoger dan God" hebben gezien, weten dat er zich achter gesloten deuren een wetenschap ontwikkelt die, via de genkaart, een wereld voorbereidt waar er enkel nog plaats zal zijn voor mensen die voldoen aan een verdorven sociale norm en waar gehandicapten en "onnuttige mensen" zullen worden geëlimineerd. Met een typisch Westerse grootheidswaanzin worden de mens en de natuur gemanipuleerd, met een almacht "hoger dan God". In de handen van zelfvervreemde en uiteraard gewetenloze, geleerde gekken en in een cultuur waar de sociale controle de duimen legt voor de industrie en allerlei lobbies, is de wetenschap veeleer een bedreiging dan een zegen voor de mens. Met wat meer wetenschap zou de wereld in 1940 een woestijn zijn geweest of een territorium voor blonde, rijzige Germanen. Einstein zei het even later: "De atoomenergie heeft alles veranderd, maar niet ons denken!" Alles verandert, maar niet de mens zelf. Enkel de façade verandert, waarachter een leegte schuilgaat die, via uitermate grove en subliminale reclame, wordt opgevuld met ettelijke FOPSPENEN. Onze cultuur is ontegensprekelijk een ERSATZCULTUUR, waarin depressie, faalangst en alle andere crisissignalen in wezen een SCHREEUW zijn om eerlijkheid, echtheid en waarheid! Yoga past inderdaad niet in die cultuur, maar is een tegengif en een scalpel om de etterbuil open te snijden.

AASANAS

Aasanas zijn een onderdeel van Yoga, een oude Vidyaa of wetenschap die, in tegenstelling tot onze cultuur, de mens aanvaardt zoals hij is, hem niet in een keurslijf dwingt van zogenaamd normaal-zijn en hem talloze middelen aanreikt om, vanuit zelfaanvaarding, een WARE EVOLUTIE en een proces van echte ZELFONTPLOOIING op gang te brengen. Die ontplooiing ligt niet in inpassing in een of ander MENSBEELD dat als VOLTOOID wordt beschouwd, maar in het systematisch doorbreken van onechtheid, zelfvervreemding en conditionering, in het ontsluieren van een EIGENHEID met talloze talenten en mogelijkheden en in het realiseren van de daarachter liggende universele en absolute Werkelijkheid. In tegenstelling tot onze cultuur is Yoga de ontplooiing van de mens ZELF en van "zijn bedrevenheid in de handeling", die hem in staat stelt om, vanuit een eenheidsbeleving, optimaal met zijn talenten en vondsten om te gaan. Het werkzame principe van Yoga is een proces van evolutie, verandering en ontplooiing dat hem van meet af aan weghaalt uit zijn vervagen en wegglijden in levensmoeheid, depressie en faalangst.

In plaats van je te laten vastroesten in een mensbeeld dat zelfvervreemding en conflict is van begin tot einde, neemt Yoga je bij de hand om allerlei eigen eigenschappen te ontsluieren, die uiteindelijk leiden naar Nirliptam, de bevrijding van de Zelfvervreemde mens die de Yogis Zelfrealisatie noemen. Zelfrealisatie is jezelf ontdekken zoals je in wezen altijd was, zonder keurslijven en dwangbuizen. Yoga is de kunst om een absoluut geluk te vinden, niet in ersatz en fopspenen, maar in het wondere WAT IS, in de absolute eenheid van het Zelf en in de echtheid die dan wordt ervaren achter alle namen en vormen.

Hatha Yoga is een schoolvoorbeeld van zo'n proces van systematische ontplooiing, die zeven wezenlijke eigenschappen van de mens ontsluieren. De eerste reeks oefeningen, de zes zuiveringsoefeningen, hebben we ten gronde bestudeerd tegen de achtergrond van de wetenschap van het leven (Aayoerveda). De tweede reeks bestaat uit Aasanas die berekend zijn -herlees de vorige lessen!- op het verwerven van lichamelijke (gezondheid) en mentale kracht (een denken dat met fopspenen niet om de tuin te leiden is). Aasanas, die een volmaakte harmonie scheppen in de werking van de vijf levensstromen, verdrijven overigens de symptomen van essentiële kwalen.

In de vorige les bestudeerden we Shavaasana. Van nu af aan bestuderen we alle nuttige Aasanas in de volgorde waarin ze in een goed uitgekiend schema voorkomen.

HET BEGIN

Gevorderde beoefenaars beginnen elke oefenstond steevast met de Zithouding die, overeenkomstig de instructies uit de voorlaatste les, wordt vervolmaakt. Ze herhalen de Mantra OM die, met zijn trilling, opstijgend in de buik en eindigend in de top van de schedel, een diepe rust schept in de levensstromen en door een dieper gelegen kracht het denken tot rust brengt en een waakzaamheid openbaart die keus- en inspanningloos ervaart WAT IS. Dan zingen zij de Goeroestotra om zich onder de bescherming te plaatsen van een hogere Werkelijkheid en zich perfect te oriënteren. Elk vers van de Goeroestotra houdt de zoekers trouwens voor ogen dat Yoga Zelfontplooiing is en een groeien naar een Staat die Paramasoekhadam of het hoogste geluk wordt genoemd. Met Mantras aanroepen zij Devas (krachten in het lichaam) en de Goeroe (de spirituele leraar), die hen verheffen tot een sublieme integriteit, tot intuïtie en geborgenheid. In die sfeer beleven ze dan een reeks Aasanas. Dat alles en vooral die uitermate belangrijke sfeer kan men maar leren in de Yoga Academie, de Satsangs, de meditatieles, de Yogadagen enz. Voor de lezer van deze lessen is er een goed alternatief.

Evenwichtsoefeningen

In een oefenschema staan evenwichtsoefeningen voorop, precies omdat ze, door het opslorpen van het denken, rustvolle waakzaamheid scheppen en het innerlijke eeuwig bezig zijn doorbreken. Evenwichtsoefeningen helpen om de kinderen van het ikje, namelijk willen, denken, doen, worden enz., vrijwillig los te laten en ruimte te scheppen voor ontvankelijkheid en inspanningloze waakzaamheid. Alle instructies uit de 19e Les zijn op de evenwichtsoefeningen speciaal van toepassing. De belangrijkste Hatha Yoga-evenwichtshoudingen zijn Vrikshaasana (Boomhouding), de moeilijker Padaangoeshtaasana (Houding van de teentop), de nog moeilijker Parvataasana (Berghouding) en Garoedaasana (Houding van Garoeda).

Alvorens die evenwichtsoefeningen ten gronde te beschrijven, wil ik nogmaals aandacht schenken aan Parvataasana of Berghouding, zoals ze wordt beoefend in Kriyaa Yoga. Die Aasana heeft zijn weerga niet.

Berghouding

Sta in een kleine spreidstand, de voeten zowat op de breedte van de schouders. Hef de armen boven het hoofd, maak de adem vrij met Nabho Moedraa (topje van de tong ver naar achteren tegen het gehemelte drukken), laat de buik neerzakken, wees je bewust van het feit dat de aarde het lichaam draagt en laat je greep op je lichaam los, zodat het, uit zichzelf en beweeglijk, alle starheid opgeeft, ontspant, zijn verticaal zoekt en louter een ervaring wordt.

Zonder die volkomen vrijheid van het lichaam te beperken, ga je dan langzaam, millimeter na millimeter, het lichaam toestaan te rekken. Inmiddels blijft het lichaam even beweeglijk en ontspannen. Het rekken mag het lichaam niet verstarren. Als de adem daarbij volkomen vrij en uit zichzelf blijft vloeien, zijn daarmee de voorwaarden geschapen voor een vrije uitdrukking van de vijf levensstromen en voor het doorbreken van alle indammingen van energie.

Laat na een tijdje rekken de armen hangen. Sluit de ogen. Houd het hoofd in zijn normale houding en wees je even rustvol bewust van je hersenen, je gezicht en je hele hoofd, die daardoor perfect ontspannen. Een eerste spanningsveld wordt daarmee ontspannen.

Hef nu de schouders hoog, zo hoog je kunt en laat ze dan plots neervallen. Voel dat de schouders en de armen volkomen HANGEN en blijf er even rustvol bewust van. Een tweede spanningsveld, de nek en de schouders, wordt daardoor ontspannen.

Word je nu bewust van de ingewanden met het gevoel dat ze dieper wegzakken in de buik. Een derde spanningsveld wordt daardoor ontspannen. Het middenrif gaat er volkomen vrij door bewegen en zorgt, samen met een ontspannen keel, voor het vrij vloeien van de adem. Bij het natuurlijke vloeien van de adem gaat de inademing neerwaarts, de uitademing opwaarts. Dat wordt ervaren als een bevrijding, waarmee een vierde spanningsveld (de borst en de buik) volkomen ontspant.

Wees je bewust van het bekken, dat door de vrije beweging van het lichaam in zijn natuurlijke houding gaat. Daarmee ontspant een vijfde spanningsveld.

Wees je nu bewust van de knieën, die niet helemaal gestrekt, maar veeleer een ietsje gebogen moeten zijn. Daarmee ontspant een zesde spanningsveld

Wees je nu bewust van de voetzolen. In de voetzolen eindigen alle zenuwbanen en, louter door daar bewust van te zijn, ontstaat er een evenwicht in het hele energielichaam. Een zesde spanningsveld ontspant ermee.

Dan komt het!

Voel dat de aarde je lichaam draagt. De aarde doet dat altijd, maar nu ben je je er bewust van. Alle spanningsvelden zijn plaatsen waar je een greep hebt op je lichaam en waar je het, vanuit je denken, je innerlijke houding tegenover de dingen en je emoties, in een starre houding dwingt. In gedragenheid kun je die veelvuldige greep op je lichaam en die houding loslaten, in die mate dat het lichaam helemaal aan zichzelf overgelaten is en gehoorzaamt aan zijn eigen wetten. Het lichaam is het meest Taamasische of luie facet van je persoonlijkheid. Het vraagt enkel om gemak en ontspanning. Het laat vanzelf alle starheid en spanning los en zoekt, subtiel bewegend, naar een inspanningloos gemak, dat het enkel vindt in ogenblikken dat het in zijn verticaal is en eigenlijk volkomen houdingloos is.

Het lichaam doet dat alles zelf. Jij bent enkel een toeschouwer, als een spiegel. Een spiegel doet niets, jij ook niet! Die spiegel maak je niet; hij IS er altijd en wordt door Berghouding ontsluierd. Op dat ogenblik is het lichaam louter een ervaring, iets wat er is, maar wat je overduidelijk NIET BENT. Je realiseert daarmee de Mantra DEHONAAHAM (ik ben niet het lichaam). SOHAM SOHAM (Hem ben ik. Hem ben ik). Op wat slaat die Hem, vraag je. Als ik er antwoord op geef, is dat antwoord niets meer dan een begrip en niet die Hem. De vraag is een open vraag en wordt enkel beantwoord door zonder antwoord, begrippen of concepten te ZIJN wat je achter het lichaam BENT.

Op dat ogenblik wellen wel eens allerlei gevoelens op of wordt een onderliggend gevoel blootgelegd. Wat doe je daarmee? Vraag je af wat er in je leeft, maar geef geen antwoord! Laat gewoon komen wat komt en ga er niet op in. Laat je gevoel vrij zoals je lichaam en bekijk het als VERANDERING, als wolken bewegend aan de hemel. Laat je greep los en voel hoe je gevoelens hun greep op jou loslaten. Gevoelens en alles wat je ooit dacht te zijn, zijn louter ervaringen. Je realiseert de Mantra JIEVONAAHAM (ik ben niet het ikje met zijn ervaring), SOHAM SOHAM (Hem ben ik, Hem ben ik). Wie is die Hem? Een open vraag!

De hele Mantra die je in Berghouding beleeft is KOHAM KOHAM (Wie ben ik? Wie ben ik?), DEHONAAHAM, JIEVONAAHAM, SOHAM SOHAM.

In Berghouding zul je overigens ervaren dat je lichaam, je ervaringen, je gevoelens en je houdingen tegenover je omgeving één pot nat zijn, één JIEVA. Gevoelens, stress bij voorbeeld, druk je via de Praana uit met je lichaam. Je lichaam is gevoelens. Het drukt zelfs je houdingen uit tegenover de dingen. Je gedachten, je gevoelens, je gewaarwordingen, je lichaam en de omgeving zijn in Berghouding één enkel veld van ervaring, gevat in één SOHAM SOHAM.

In tegenstelling tot onze idee van VOLTOOIING, laat je dat hele veld van ervaring vloeien en veranderen, uit zichzelf. Het is de stroom van het leven die in Nyaasa (overgave), uit zichzelf, feilloos naar een oceaan van zaligheid vloeit, door bergen en dalen, wild en zacht, maar altijd nieuw. Ik liet me meeslepen in iets wat je ontdekt in Berghouding, maar wat vanuit Nyaasa je hele leven doorwerkt in de vorm van spontane evolutie en ontplooiing. Dat is het waar onze cultuur om schreeuwt!

Effect van Berghouding

Berghouding geeft een volkomen vrije uitdrukking aan de vijf levensstromen en doorbreekt alle indammingen van energie. Ze is aldus de basis voor de genezing van alle essentiële kwalen. Ze geeft je lichaam een houdingloze houding en schept daardoor ook een dieper gelegen evenwicht tussen de rationele, sociale en affectieve facetten van je persoonlijkheid. Dat evenwicht, een integrale ontwikkeling van Hoofd, Hart en Hand, is de basis voor ontwikkeling en ontplooiing die je vastgeroeste zelfbeeld doorbreken, en zijn, als je de drie H's op elkaar plaatst, dé ladder om trede na trede op te klimmen tot een volkomen Zelfverwerkelijking.

Een houdingloze Houding

Om te weten hoe Berghouding eruit ziet, moet je eens een peuter bekijken: wat door de benen gebogen, een buikje, een rechte rug met een natuurlijke binnenwaartse welving, loshangende schouders en armen en een hals en een hoofd die gewoon ontspannen rechtop staan. Dat beeld moet je eens vergelijken met dat van volwassenen, die hun verstarring (hun voltooid zijn), hun onverteerde emoties, hun behoeften en begeerten en hun spanningen, angsten, depressie enz. uitdrukken in een lichaamshouding. Daarmee bedoel ik niet alle voorbijgaande houdingen en gebaren, maar een blijvende lichaamsstructuur. Het ingetrokken hoofd en de opstekende schouders van de angstige mens is daar een voorbeeld van. Het hoofd en de nek vertellen veel over het rationele aspect van de mens, terwijl de borst weergeeft welke fundamentele houding men tegenover de omgeving aanneemt. De buik en het bekken zeggen iets over het affectief facet van de mens, terwijl de houding van de benen en de knieën het zich al dan niet gedragen voelen verraadt. De normale houding van het hoofd wijst op openheid, ontvankelijkheid en vrij denken. Iemand die met de neus in de wind loopt weet alles best, terwijl een voorovergebogen hoofd veeleer wijst op geleefd worden. "Borst vooruit, schouders naar achteren," wat in het leger vlijtig wordt aangeleerd, wijst erop dat de pluimen de vogel maken en dat men op de tenen loopt om zich in te passen in een imago en om te imponeren. De neus in de wind, de borst vooruit en de buik ingetrokken wijzen op verweer tegen een vijandige of minderwaardige omgeving. Een hoge rug draagt kennelijk veel lasten. Een ontspannen buik, die met de adem vrij beweegt, en een beweeglijk bekken zeggen dat de omgeving wordt vertrouwd, dat gevoelens normaal kunnen worden uitgedrukt en dat aan allerlei behoeften voldoende wordt voldaan. Een ingetrokken buik wijst op het tegendeel en, als het bekken overigens wordt ingetrokken,op het feit dat men in het verweer is. Een buikje en een voorover gekanteld bekken zeggen dat men afhankelijk en behoeftig is. Ontspannen knieën en benen zeggen dat iemand veerkrachtig is en met de beide voeten op de grond staat. Ligt het gewicht op de tenen en zijn de benen gespannen, dan is men niet geaard.

Berghouding wordt helemaal vanzelf een ontspannen houding, zoals die van een peuter. Dat heeft gaandeweg een weerslag op al die facetten van de mens. Berghouding is een reïntegratie. Ze is nog veel meer. Ik laat je bewust ruimte genoeg om je zelf nog veel te laten ontdekken. Eén ding is zeker: met die ontdekkingen alleen kan onze cultuur veranderen!