EVENWICHT IS HARMONIE EN WAARHEID

In de vorige lessen verdiepten we ons in het begrip "evenwicht" en maakten we kennis met een hele reeks evenwichtsoefeningen. We beschreven evenwicht als de harmonie van de drie Doshas of bioregulatoren, die wordt verworven door de toepassing van enkele eenvoudige principes van Aayoerveda, het beoefenen van passende zuiveringsoefeningen, de zithouding, evenwichtsoefeningen, andere Aasanas of Yogahoudingen, Praanaayaama of ademhalingsoefeningen enz. Vooral de vrije uitdrukking van de vijf levensstromen (Praanas), het doorbreken van indammingen van energie en de harmonie van Praana en Apaana, de twee belangrijkste levensstromen, spelen daar een belangrijke rol in. We beschreven evenwicht overigens als een staat van waakzaamheid -Berg- en Boomhouding zijn er de vooroefening van!-, "die gelijk is in geluk en pijn, overwinning en nederlaag en winst en verlies" en die het mogelijk maakt stilaan Krishna's instructies te volgen: "De contacten van de zinnen met de objecten die vreugde en pijn veroorzaken, zijn tijdelijk; verdraag ze moedig, O Arjoena." Krishna noemt dat Samatvam (gelijkheid) of de eenpuntige vastbeslotenheid gevestigd te blijven in een wezenskern (waakzaamheid, rustvol "zijn"...) die, achter de verveling en de hoogten en laagten van het dagelijks leven, altijd gelijk is. Met Hem gaat dat beter, aldus Krishna, want wie de ik-ben-waakzaam-gedachte zou kunnen offeren in het altijd Waakzame, zou daarin de bron van absoluut Geluk vinden, waarvan zintuiglijk geluk slechts een misleidende afspiegeling is...

Vele zoekers experimenteren daarmee, en in de mate dat ze ook systematisch oefenen, voelen ze zich vlug beter in hun huid, hebben ze een goed lichamelijk gevoel, kunnen ze beter tegen een stootje en beleven ze rustvolle ogenblikken waarop ze de anders zó verpletterende dingen kunnen relativeren. Maar... het offer van waakzaamheid en het aanboren van de Bron van Gezondheid, Welzijn en Geluk blijven meestal onbereikbaar. Waarom in 's hemelsnaam?

Ons leven, een groteske leugen

De reden waarom niemand een ogenblik echt gelukkig kan zijn en waarom er overal conflicten zijn, ligt in het feit dat ons leven van begin tot einde een groteske leugen is. Die leugen schept kloven, onevenwicht, disharmonie en een geweld dat niet alleen aanwezig is in ons doen en denken, maar ook in onze waardering en in de wijze waarop we alles, onszelf inbegrepen, benaderen. De leugen alleen is de fundamentele oorzaak van zowat alle lichamelijke en psychische kwalen en van alle intermenselijke en maatschappelijke problemen. Dat is de essentie van de Yogavisie op ziek zijn en op alle problemen, die moeilijk hard te maken is, omdat we met een leugen opgevoed zijn, omdat we om ons heen niets anders zien dan leugen en onwaarheid, omdat onwaarheid en de eruit voortvloeiende disharmonie als het normale worden beschouwd en omdat we eraan verslaafd en gewend zijn zoals de duivel aan branden. We hebben zelfs geen oog voor de alles overwoekerende zee van problemen en maken er ons geen zorgen over, omdat we niet het verband zien tussen die problemen en het onze. We zijn stekeblind ! De man die dit zei, behoort tot de witte raven: "Er zijn veel dingen die ik zonde vind, bedreigend voor de wereld en voor mezelf en voor mijn kinderen. Ik vind het absoluut waanzin wat er gebeurt in de verdeling van goederen, grondstoffen, eten tussen het Westen en de Derde Wereld. Ik vind het absolute waanzin wat er gebeurt op het gebied van wapenbeheersing en onbeheersing in Oost en West. Ik vind het waanzin dat het lot van mijn kinderen -en dat heb ik ook Gorbatsjov verteld- bepaald wordt door een boer die carrière heeft gemaakt in de Sovjetunie en een tweederangs acteur in de Verenigde Staten. Het is waanzin dat allerlei mogelijke bedrijven op ieder moment van deze dag doorgaan allerlei onzintuig te fabriceren, wat geweldige hoeveelheden energie en grondstoffen kost, alleen om elkaar straks af te kunnen slachten. Ik vind het absolute waanzin wat er gebeurt met ons milieu, met onze planeet. Al die dingen die op dit moment de wereld ongelooflijk bedreigen. Daarnaast sociaal gezien, dingen als racisme, seksisme, noem de hele kluit maar op." (Interview met Theo Knippenberg in "Wetenschap en Samenleving, 6.7.86"). Voeg daarbij de 12% depressieven (25% in de USA!), het toenemend geweld, het aantal echtscheidingen, het aantal nierdialysepatiënten, het aantal zelfmoorden, het gebruik van psychofarmaca enz., want pas dan is het voldoende duidelijk dat we onverbeterlijke dwazen zijn als we daar niet stil bij staan en de leugen niet zien die eraan de basis van ligt.

De groteske leugen

Er zijn weinig mensen die weten wat ik met de grote leugen zou kunnen bedoelen. Gelukkig zijn er kernfysicus Fritjof Capra (lees "Het Keerpunt"), de holisten en de new age people die, de Oosterse Zieners en Yogis achterna, een tipje van de sluier oplichten en peilen naar de grote oorzaak van alle persoonlijke, intermenselijke en maatschappelijke problemen.

De leugen -de Yogis noemen ze onwetendheid en begoocheling- ligt in een hopeloze vertekening van onze wereldbeschouwing of de wijze waarop we de natuur en onze omgeving waarnemen en benaderen. Onze vertekende wereldbeschouwing werd sterk bepaald door een hardleers dogma uit de joodse cultuur dat God aan het begin van de schepping plaatst. God schiep alles, legde het zijn wet op en trok zich uit de schepping terug. Alles was toen zoals het nu is, bedoeld als DECORUM voor de mens die er, als centrum van het universum, heer en meester over was. Dat onverkwikkelijk dogma, dat dus een diepe kloof schept -een disharmonie!- tussen de mens en de natuur, werd nooit echt uit ons denken verbannen, ondanks Copernicus en Galileï die de mens een veel bescheidener plaatsje in de kosmos toekenden. Ook vandaag nog denken we zoals Bacon, een tijdgenoot van Galileï: "De natuur moet tot slavin worden gemaakt en worden gemarteld om haar de geheimen te ontrukken."

Met Galileï werd onze waarneming verengd, werd ons bewustzijn vernauwd en werden we bijziend. Hij beschreef de natuur in cijfers, cirkels en allerlei meetkundige figuren en beperkte haar in ons bewustzijn tot aantallen, vormen, objecten en bewegingen die meetbaar en quantificeerbaar zijn. Ervaren, voelen, ethiek, bewustzijn en alles wat onmeetbaar is, werd uit de wetenschap en uit ons leven verbannen. Dat soort wetenschappelijk zijn behoort tot onze opvoeding en de sociale normen. Descartes vernauwde ons bewustzijn nog meer, door aan de wetenschap en ons denken het element fundamentele twijfel toe te voegen. Sedertdien beschouwen we alleen dat als echt wat wiskundig gekend is. Descartes die enkel niet aan zijn denken twijfelde ("Ik denk, dus ik besta"), achtte de geest zekerder dan de materie, meende dat ze van elkaar gescheiden dienden beschouwd en gaf geboorte aan de idee van dode materie, zonder leven of bewustzijn. Volgens hem was het heelal louter een machine, zoals een uurwerk, beheerst door mechanische wetten. Zelfs dieren waren dat: het gehuil van dieren tijdens vivisectie was niets meer dan het schrijnen van een machine. Sedertdien wordt het lichaam in de geneeskunde evengoed louter als een mechanisme beschouwd. Dat wiskundig verklaren van de natuur werd, in een goddelijke intuïtie -niets is te gek om dwaasheid te verantwoorden!-, door Descartes als de grondslag van de "wonderbare wetenschap" beschouwd. Newton ontdekte de zwaartekracht en kon kennelijk nog beter rekenen (een soort differentiaalrekenen) en met die twee dingen werden universeel toepasselijke bewegingswetten opgesteld, die het heelal bevestigden als een machine in een absolute drie-dimensionele ruimte, bewegend in de absolute tijd, gehoorzamend aan de absolute wet van oorzaak en gevolg. Het heelal was volgens Newton overigens opgebouwd uit onvernietigbare massieve deeltjes of "bouwstenen" van de natuur. God had eigenlijk maar twee dingen geschapen: die deeltjes en de zwaartekracht die samen een machine vormen die door God, sedertdien in zijn hoge, verre hemel, in beweging werd gezet...

Die overtuigende wetenschap -men kan er heus een Voyager mee naar Mars of Pluto sturen !- maakte de natuur dood en ontsluierde haar tot op de bodem... Ze schiep een bodemloze kloof tussen de natuur en de eenzame, uitermate vervreemde mens die meer dan ooit BUITEN alles stond en alles, ook de medemens, ervoer als objecten. Ze vernauwde ons bewustzijn, maar blies ons ego op. Ze maakte onze ogen en ons geweten dood en kil en verrechtvaardigt de dwaasheid zoals ze in bovengenoemd interview verwoord werd door Theo Knippenberg. Sedertdien bestaat alles naast elkaar en is versnippering, ook in de wetenschap, troef. De burgerlijke en religieuze moraal zijn nauwelijks nog normaal te noemen. Alle fasen van de ontwikkeling van een kind en de inpassing in een egocultuur liggen moeilijker dan ooit voordien en zo ontstonden er generaties en generaties die verder en verder afgleden in zelf- en Zelfvervreemding. Onze hele cultuur is er door overtrokken. De wetenschap, de politieke ideologieën, de sociale en economische structuren, de godsdienstbeleving, de filosofie, de psychologie, de kunst enz. verzuilen en zijn nog een schim van wat ze zouden kunnen zijn. En zo ligt ons Cartesiaans-Newtoniaanse denken aan de basis van hopeloze verloedering en "wordt de Westerse maatschappij een weerzinwekkende dwangbuis, waarbij zelfs het kind, als laatste toevlucht om opgelopen frustraties tot ontlading te brengen, de pop bestraffend vermaant en in de hoek zet. De stoute pop is de resultante van twintig eeuwen Westerse beschaving." (Prof. De Batselier).

Het allergrootste probleem is dat de oorspronkelijke Eenheidsbeleving, waarin een kind wordt geboren (Freud) en die in het onbewuste blijft leven en het religieus gevoel in mensen verklaart, in de Westerse mens hopeloos vertekend is, in die mate dat een boek vol zaligheden wordt neergehaald tot iets waarmee de mens zijn grootste beestigheden verrechtvaardig! met slogans als "Gott mit uns" en "In God we trust". De mens trekt God zijn eigen kleren aan en vindt in Hem de verrechtvaardiging van wat Antonin Artaud schreef: "Het leven gaat voort in zijn oude sfeer van wellust, anarchie, wanorde, delirium, chronische waanzin, burgerlijke vadsigheid en traagheid, doelbewuste oneerlijkheid, botte huichelarij, lage minachting voor alles wat kwaliteit heeft, overheersing van een klasse die zich baseert op de vervulling van een primitief onrecht... of kort gezegd, van de georganiseerde misdaad."

Dat alles is het gevolg van één superleugen: een wereldbeschouwing die een bodemloze kloof maakt tussen de mens en de natuur, die de mens opsluit in zijn zelfvervreemding, die onmetelijk veel egoïsme schept en die alles kapotmaakt.

Het is dan ook duidelijk waarom 1.200.000 Belgen depressief zijn, waarom 60% van de mensen zich niet goed voelen in hun huid en hun omgeving, waarom zo ontzaglijk veel mensen naar tranquillizers grijpen, waarom iedereen leeft met een gemis, waarom iedereen zo leeg is en waarom iedereen, zo lang als het lukt, hard wegloopt van zichzelf, duizend schimmen achterna.

Het is duidelijk dat onze cultuur op zijn laatste benen loopt en dat we stilaan voor de keuze staan tussen de ondergang en de vernieuwing die, de leugen kennend, enkel kan bestaan uit een wereldbeschouwing die haaks staat op de oude, haaks op de leugen en haaks op de chaos.

De Waarheid

Oorspronkelijk beoefende India wetenschap zoals wij en maakte een zwenk van 180° toen het duidelijk werd dat zo'n wetenschap een straatje zonder einde is, geen antwoord geeft op de levensvragen van de mens en de mens integendeel doet wegglijden in een groteske leugen. De filosofische stelling dat een object of een ding per definitie buiten de mens staat en als zodanig altijd onkenbaar blijft, was voor de hindoegeleerden overtuigend genoeg om hun belangstelling te verleggen van het object naar de waarnemer. Zo ontstonden de Rishis of Zieners die met de Wie-ben-ik?-vraag een Absoluut of Direct Waarnemen ontdekten, waarin de Waarheid schittert van hemel tot aarde.

Rishi Naaraayana, de grootste Ziener aller tijden, openbaarde de Waarheid, een wereldbeschouwing haaks op de onze, in de Hymne van het Kosmische Wezen van de 7.000 jaar oude Rig Veda.

Die hymne beschrijft de hele Natuur, de mens inbegrepen (!), als één Kosmisch Wezen, één Schitterend Licht (Bewustzijn) belichaamd door een Wezen met duizend (een oneindig aantal) hoofden, ogen en Die grootse visie die binnen het bereik ligt van echte Yogis, zet de bijl in de groteske leugen, ontmantelt de verdedigingsmechanismen van het ego en schept een diepe vrede, omdat de angst voor eenzaamheid en de obsessie dat alle zekerheden buiten de mens liggen compleet verdwijnen. Het ego verdwijnt zelf, omdat alles waarmee het vereenzelvigd is slechts een van de ledematen van het Kosmisch Wezen is. Het maakt plaats voor Nara, een kosmisch bepaalde eigenheid die denkt zoals het Kosmisch Wezen denkt. Zoals we niet denken met één cel van ons brein, zo denkt die nieuwe mens niet vanuit het beperkte, maar vanuit het Universeel Denkcentrum van het Kosmisch Wezen, een Centrum dat overal is en nergens een omtrek heeft.

In die wereldbeschouwing is God niet in een hoge hemel. De Natuur IS de werkelijkheid, omdat ze ontstaat uit Zijn Offer, een Actie van Totaal Geven. De Werkelijkheid omvat en doordringt de dingen dus niet alleen, Ze IS de dingen. Dat houdt in dat we de Werkelijkheid niet kunnen zien, zoals we een ding zien, ofschoon het waar is dat alle dingen de ene Poeroesha zijn. De Poeroesha is geen ding, niet het waargenomene, maar de Waarnemer. Hoe kan er trouwens een object zijn als dat alles één is? Het Kosmische Wezen is dus ENKEL de ZIENER, ZICHZELF ZIEND ZONDER GEZIENE.

Uit de Actie van Totaal Geven (het Offer) werden, aldus Rishi Naaraayana, hymnen en ritmes geboren en daaruit ontstonden Mantras. Mantras zijn Bewuste Principes (die er zijn vóór hun schepping gestalte neemt) en een Matrix (ordening) waaruit machtig met Bewuste Gloed een Scheppende Stroom, een Kosmische Dans en de Natuur zoals ze nu is, met alles erop en eraan (de sociale orde, de gevestigde waarden zoals geweldloosheid en tevredenheid, de rechte weg of het Sanaatana Dharma inbegrepen), ontstaan. Het geheel is in alles ingevouwen, alles is het beeld en de gelijkenis van het geheel, alles hangt met alles samen, alles wordt door alles bepaald en alles is in alles aanwezig, omdat de schepping een Offer aan het Offer is door het Offer. Alle tegenstellingen hebben er hun plaats in, verenigd in een transcendente Aanwezigheid. Dank zij die Aanwezigheid kan het onderscheid dat altijd wordt gemaakt tussen denker en gedachte, goed en kwaad, bewustzijn en materie en subject en object, worden overschreden door dat Waarnemerschap dat niet alleen het bewustzijn is dat mediteert, maar ook dat waarover wordt gemediteerd, Dat Waarnemerschap is Poeroesha, onpersoonlijk en persoonlijk. Het is de hele Kosmos, maar Het is ook "de Citadel van de Kosmos" of "het Paleis van de Werkelijkheid" of "Naaraayana" in het hart van alle Wezens. Het heelal is ook Shrie, de weelde van dat waaruit het is ontstaan en waarvan het nooit gescheiden is, zoals het licht, de weelde van de zon, nooit van de zon gescheiden is.

Dat is de wereldbeschouwing van de Vedas. Dat is de Oorsprong en de bestemming van de mens. Dat is de Werkelijkheid waarin we leven en ademen en die, dank zij Yoga, ieders geboorterecht is. Dat is de Werkelijkheid die de kracht bezit de grote leugen te onthullen en te verdrijven en de chaos te -veranderen in evenwicht en harmonie. De Yogi die zijn leven en zijn oefening op die Werkelijkheid richt, vindt een Geluk dat alle verbeelding te boven gaat en verdrijft met het grootste gemak alle problemen en kwalen!

Goedkope nonsens?

De wereldbeschouwing van de Zieners werd door ons, wetenschappelijke mensen, afgedaan als goedkope nonsens, tot de relativiteitstheorie en de kernfysica veel wetenschappelijke begrippen zoals de absolute ruimte, de absolute tijd, de massieve elementaire deeltjes, de causale aard van fysische verschijnselen enz. van de kaart veegden en een wereldbeeld openbaarden dat louter als een echo is van de hymne van de Kosmische Persoon.

Volgens de nieuwe fysica bestaat de natuur niet uit bouwstenen, maar uit een web van relaties. Capra schrijft daarover: "Subatomaire deeltjes zijn geen 'dingen', maar onderlinge verbanden tussen 'dingen' en die 'dingen' zijn op hun beurt weer onderlinge verbanden tussen andere 'dingen' enz. In de kwantumtheorie kom je nooit bij 'dingen' uit, je blijft altijd met onderlinge verbanden bezig. "Belangrijker nog is dat er niet-lokale verbindingen zijn die de grootste afstanden ONMIDDELLIJK overbruggen en dat elke gebeurtenis door het heelal wordt beïnvloed. De klassieke opvatting van oorzaak en gevolgd wordt daardoor vervangen door het ruimer begrip "statische causaliteit". Dat houdt in dat het heelal niet op een mechanische manier is geordend, maar, zoals James Jean schreef, meer begint te lijken op een grote gedachte dan op een grote machine. Dat werkt bij Fritjof Capra weinig verwondering, omdat de waarnemer in de kernfysica in hoge mate het waargenomen verschijnsel bepaalt: "Als ik het een deeltjesvraag stel, zal het me een deeltjesantwoord geven; stel ik het golfvraag, dan geeft het me een golfantwoord. Het elektron heeft dus geen objectieve eigenschappen afhankelijk van de geest. In de atoomfysica kan het scherpe Cartesiaanse onderscheid tussen geest en materie, tussen de waarnemer en het waargenomene, niet langer worden aangehouden. We kunnen nooit over de natuur spreken, zonder over onszelf te spreken."

Je verwondering kan wellicht niet op. Het heelal is, aldus David Bohm, onverbroken heel en geordend op een niet-geopenbaard niveau in het kosmisch web van betrekkingen (het Offer, hymnen, ritmes en Mantras als matrix zijn de ingesloten ordening). Bohm noemt die ordening "ingevouwen" en verklaart die met het beeld van een hologram dat, als een deel ervan wordt belicht, helemaal verschijnt. Dat beeld is te statisch om de Werkelijkheid te beschrijven. Eigenlijk gaat het om een holostroom of een dynamisch heelal, waaruit alle vormen voortvloeien. Om de ingevouwen ordening te begrijpen, acht Bohm het noodzakelijk Bewustzijn als wezenlijk kenmerk van die stroom te beschouwen. Geest en materie ziet Bohm als wederzijds afhankelijk en onderling verweven: ze zijn wederzijds invouwende projecties van een hogere werkelijkheid die als materie noch als bewustzijn is te beschrijven. Veel vroeger nog schreef Einstein: "We kunnen de materie beschouwen als bestaande uit ruimtegebieden, waar het veld buitengewoon intens is. In deze nieuwe soort fysica is er geen plaats voor zowel het veld als de materie, want het veld is de enige werkelijkheid." Walter Thirring noemt de deeltjes zelfs iets toevalligs, "men zou dus kunnen zeggen als een smet". Anderen menen dat de deeltjes bewuste keuzen maken en dat het veld waaruit ze ontstaan dus Bewustzijn is.

Heb je ooit een mooier pleidooi gelezen voor de eenheid van alle bestaan en tegen de bovengenoemde groteske leugen?

Satyam Eva Jayate, de waarheid zegeviert voorwaar.

Het moet voor alle lezers nu wel duidelijk zijn dat alle facetten van onze cultuur, onze waarneming en de wijze waarop we de natuur, de mens en onszelf benaderen gebaseerd zijn op een grandioze flater, een wereldbeschouwing die aan de basis ligt van alle kwalen en problemen. Dat is zo doorzichtig en vanzelfsprekend dat men geneigd zou zijn te geloven dat de wereldbeschouwing van de kernfysica en van de Vedas dadelijk alles kan veranderen. Dat is niet zo. Er kan iets veranderen als de nieuwe wereldbeschouwing voor ons een impuls is om de leugen te doorzien en onze dwaasheden los te laten. Het probleem is dat de leugen diep ingeworteld is en dat we ze zo moeilijk kunnen zien als onze eigen rug. Onze Cartesiaans-Newtoniaanse conditioneringen doen ons overigens hardnekkig geloven dat denken, kennen en weten media zijn voor vernieuwing, al zien we dagelijks het tegenovergestelde om ons heen. Velen hebben de mond vol over vrede en vele andere goede dingen, die wonder genoeg in niemands hart postvatten, omdat er daar kennelijk enkel plaats is voor uit zelfvervreemding ontstane verdedigingsmechanismen. Het keerpunt dat Fritjof Capra en de new age people zien zal nog veel voeten in de aarde hebben, omdat de oude, oude conditionering -eigenlijk een hypnose- maar te doorbreken is door Yoga of door een blijvende, levensechte eenheidsbeleving. De keuze voor een keerpunt zal niettemin moeten worden gemaakt, want het enig alternatief is met z'n allen naar de haaien gaan.